TP.HCM: Cố gắng hoàn thành 200km metro trong 12 năm

Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi vừa chủ trì cuộc họp xung quanh “Đề án xây dựng mạng lưới metro” theo Kết luận số 49 của Bộ Chính trị về định hướng phát triển giao thông vận tải đường sắt Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045. Kết luận số 49 giao nhiệm vụ đến năm 2035, TP.HCM phải cơ bản hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị 200km còn lại.

Với tuyến metro số 1, TP.HCM phải mất 15-16 năm mới làm được gần 20km

Ông Đặng Huy Đông – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Quy hoạch và phát triển – nhấn mạnh: “Việc vận dụng các cơ chế, chính sách từ Nghị quyết (NQ) 98 vào xây dựng đề án là hết sức quan trọng”; đồng thời cho rằng, TP nên đề xuất Trung ương cho phép được lập và phê duyệt quy hoạch chi tiết 1/500 để làm cơ sở đấu giá quyền phát triển dự án TOD (phát triển đô thị lấy đầu mối giao thông công cộng làm điểm tập trung dân cư từ đó hình thành tiếp hệ thống giao thông phân tán – PV) nhằm tạo nguồn thu đầu tư xây dựng hệ thống metro; trao thẩm quyền cho TP ban hành cơ chế đền bù, thu hồi đất theo quy hoạch 1/500 của dự án để kết hợp phát triển chỉnh trang đô thị. Ngoài ra, cho phép TP giữ lại nguồn thu từ đấu giá quyền phát triển dự án; cho phép TP lựa chọn, phê duyệt và áp dụng quy chuẩn về đường sắt đô thị phổ biến nhất trên thế giới để đảm bảo thu hút nhiều nhà cung cấp, nâng cao tính cạnh tranh với giá thành tốt nhất…

Theo ông Đông, những cơ chế đặc thù vượt trội sẽ là lợi ích to lớn cho TP.HCM hoàn thành mục tiêu 200km metro, tiết kiệm 10 tỷ USD so với cách làm hiện nay. Đặc biệt phát triển khoảng 100 khu đô thị TOD trên diện tích hơn 200km2, tạo 1 triệu căn hộ để người dân được hưởng điều kiện sống văn minh, hiện đại với đầy đủ các thiết chế xã hội y tế, giáo dục, thể thao, công viên cây xanh… Đề án cần được thực hiện trong một khung khổ pháp lý mới theo kiểu “may đo” riêng cho TP.HCM.

Nhiều chuyên gia nhận định, việc hoàn thành 200km tuyến metro là hết sức đúng đắn và không thể muộn hơn nếu không muốn tụt hậu ngày càng xa so với các đô thị trong khu vực. Tuy nhiên, hoàn thành trong 12 năm là bài toán khó đối với TP.HCM.

Ông Ngô Viết Nam Sơn – Chủ tịch Ngoviet Architects & Planners – góp ý, từ tuyến metro số 1, TP cần tìm ra điểm nghẽn, vướng mắc trong đền bù giải phóng mặt bằng, pháp lý, hồ sơ… qua đó rút kinh nghiệm cho đề án. Hiện chúng ta vẽ ra lý tưởng “metro đi đến đâu thì phủ kín đô thị đến đó”, tuy nhiên làm TOD không dễ. TOD mở ra cơ hội thu hồi nguồn vốn nhưng có những tuyến thu hồi không hiệu quả. Về nguyên tắc phát triển 1 tuyến hạ tầng phải đấu giá đất, thu hồi đất… mất rất nhiều thời gian. Chưa kể, nói đến TOD phải gấp 3-4 lần kinh phí hiện nay vì không chỉ làm metro mà còn làm đô thị, dự án.

Với kinh nghiệm nhiều năm làm giao thông, ông Nguyễn Ngọc Đông – nguyên Thứ trưởng Bộ Giao thông – Vận tải – cho rằng, đề án phải nằm trong bối cảnh bức tranh tổng thể đô thị chứ không riêng đường sắt. Trong đó, cần bổ sung cơ chế huy động nguồn lực, tăng thu, giữ lại nguồn thu… ra sao thì phải chứng minh cụ thể. Có như vậy, khi trình duyệt triển khai mới sớm khả thi.

Theo quy hoạch hệ thống đường sắt đô thị TP.HCM có 220km và quy hoạch này đã gần 20 năm. Tuy nhiên, riêng tuyến metro số 1 đã mất 15-16 năm mới làm được gần 20km. Ông Mãi cho rằng, nếu hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị 200km còn lại theo “cách cũ” thì phải mất 50-70 năm, thậm chí 100 năm. Điều này là không thể chấp nhận được. Do đó, thực hiện Kết luận số 49, từ tháng 7-2023, TP xây dựng, nghiên cứu triển khai 200km metro còn lại theo hướng tổng thể trong một đề án với cùng một cơ chế chính sách và đang khẩn trương hoàn thiện để trình Trung ương.

“Chỉ còn 12 năm để hoàn thành mạng lưới metro 220km, đòi hỏi đề án phải làm hoàn toàn khác thì mới thực hiện được. Vì vậy, TP sẽ phối hợp với Hà Nội để hoàn thiện cơ chế về phát triển đường sắt đô thị. Đó là thủ tục đầu tư, huy động nguồn vốn, tín dụng đủ lớn…”, ông Mãi nói.

Theo ông Mãi, hiện TP đã có NQ 98, tuy nhiên cũng chỉ giải quyết được một phần. Nếu tập trung trong năm 2024, 2025 thì sau 3 năm thực hiện NQ 98 có thể phát triển một khung pháp lý đủ lớn để quản trị đô thị đặc biệt TP.HCM. Do vậy, về mặt điều hành, TP xem việc triển khai NQ 98 như một dự án lớn.

Linh Anh