Cấu trúc đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025: Đậm chất học để thi, nặng về mặt kiến thức

Cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 vừa được Bộ GD-ĐT công bố mang nhiều điểm mới so với trước đó. Tuy nhiên, hướng tới mục tiêu Chương trình giáo dục phổ thông 2018, giáo viên vẫn còn băn khoăn…

Theo nhiều giáo viên, đổi mới giáo dục phải mang tính đồng bộ giữa việc dạy và học với việc kiểm tra đánh giá (ảnh minh họa)

Theo cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025, ngữ văn là môn duy nhất có hình thức thi tự luận với thời gian làm bài 120 phút, đề thi gồm 2 phần: Đọc hiểu (4 điểm) và viết (6 điểm). Ở 10 môn còn lại, bao gồm: Toán, vật lý, hóa học, sinh học, địa lý, lịch sử, giáo dục kinh tế – pháp luật, tin học, công nghệ (công nghệ công nghiệp, công nghệ nông nghiệp) và ngoại ngữ, đề thi được ra theo hình thức trắc nghiệm. Trừ môn toán có thời gian làm bài là 90 phút, các môn còn lại đều có thời gian làm bài 50 phút. Tùy từng môn sẽ có tổng số câu hỏi trong đề thi khác nhau. Cụ thể, môn toán có 24 câu; các môn vật lý, hóa học, sinh học, địa lý đều có số câu hỏi là 28. Đây cũng là các môn có cấu trúc đề thi gồm 3 phần: Phần 1 là những câu hỏi ở dạng thức trắc nghiệm nhiều lựa chọn cho 4 phương án chọn 1 phương án; phần 2 là các câu hỏi ở dạng thức trắc nghiệm đúng/sai, mỗi câu có 4 ý, tại mỗi ý thí sinh chọn đúng hoặc sai; phần 3 là các câu hỏi ở dạng thức trắc nghiệm trả lời ngắn. Các môn lịch sử (28 câu), giáo dục kinh tế – pháp luật (28 câu), tin học (30 câu), công nghệ (28 câu) đều có cấu trúc gồm 2 phần (phần 1, phần 2). Riêng môn ngoại ngữ có cấu trúc chỉ 1 phần với 40 câu.

ThS. Huỳnh Thanh Phú (Hiệu trưởng Trường THPT Bùi Thị Xuân, Q.1) cho hay, việc Bộ GD-ĐT công bố sớm cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 sẽ giúp các nhà trường, giáo viên, phụ huynh có cái nhìn tổng quan về cách ra đề thi đối với lứa học sinh đầu tiên thi tốt nghiệp THPT theo Chương trình giáo dục phổ thông 2018. Từ đó nhà trường có định hướng xây dựng kế hoạch chuyên môn một cách tập trung, định hướng dạy và học cũng có sự điều chỉnh cho phù hợp.

Nhìn vào cấu trúc định dạng đề thi từ năm 2025 ở các môn thi trắc nghiệm với 3 phần, theo thầy Phú, đây là điểm mới rõ rệt nhất trong đề thi so với Chương trình giáo dục phổ thông 2006. Bên cạnh đó, dù hình thức vẫn là trắc nghiệm nhưng số câu trắc nghiệm trong từng môn đã giảm rõ rệt. Tuy nhiên, thầy Phú cho rằng, nếu phân tích sâu về cấu trúc định dạng đề thi này thì sẽ còn rất nhiều điều cần bàn. “Trong giáo dục Việt Nam lâu nay, thường những đề thi mà có ít thông tin thì nhiều khả năng sẽ là những đề thi không dễ, thông tin ít sẽ gây nhiều khó khăn cho học sinh. Trong các môn thi trắc nghiệm thì để làm được phần 2, phần 3 trong đề thi đòi hỏi người học phải học với mức độ rộng, phải học thuộc lòng rất nhiều. Muốn đạt được điểm cao phải học rất nhiều, rất kỹ, ôn rất sâu. Như vậy cấu trúc đề thi đậm chất học để thi, vẫn nặng nề về mặt kiến thức, hàn lâm về thi cử”, thầy Phú phân tích.

Trường ĐH an tâm sử dụng kết quả thi để tuyển sinh ĐH

Từ góc độ trường ĐH sử dụng kết quả thi tốt nghiệp THPT làm một trong những phương thức tuyển sinh chính, TS. Nguyễn Văn Khả (Phó Giám đốc Trung tâm Tuyển sinh và truyền thông, Trường ĐH Công thương TP.HCM) đánh giá, cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp từ năm 2025 có sự đa dạng hơn, phổ rộng đều các môn thi. Như vậy, với một trường đào tạo đa ngành nghề thì sự đa dạng này sẽ giúp cho nhà trường chọn được các tổ hợp môn nhiều hơn, học sinh cũng có cơ hội đăng ký vào trường cao hơn.

Đặc biệt, với thay đổi trong cấu trúc đề thi tốt nghiệp từ năm 2025 có thể thấy Bộ GD-ĐT cũng đã có nhiều thay đổi tạo cho học sinh bớt áp lực trong thi cử, phù hợp với mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông 2018. “Tính phân hóa trong cấu trúc đề thi của mỗi môn thi cao, điều này sẽ giúp cho các trường ĐH mạnh dạn sử dụng điểm để chọn lọc học sinh tốt phù hợp với ngành nghề đào tạo và nâng được chất lượng đầu vào của trường”, ông Khả nói.

Hiệu trưởng này băn khoăn rằng, với cấu trúc định dạng đề thi chưa thể hiện được đánh giá năng lực học sinh mà vẫn nghiêng về việc học để thi một cách rõ rệt thì rất khó tránh khỏi tình trạng dạy thêm, học thêm, thậm chí còn nở rộ hơn, nhất là trong năm đầu tiên áp dụng đổi mới đề thi tốt nghiệp THPT (năm 2025). Học sinh sẽ vẫn rất mệt mỏi. “Đổi mới phải mang tính đồng bộ giữa việc dạy và học với việc kiểm tra đánh giá. Nếu đổi mới mà kiểm tra đánh giá vẫn nặng nề về kiến thức ghi nhớ thì rất khó để thay đổi phương pháp dạy và học. Mục tiêu giáo dục Chương trình giáo dục phổ thông 2018 là học để làm người. Do vậy, nếu kiểm tra đánh giá vẫn quá nặng nề thì vẫn chưa thể hướng đến mục tiêu này”, thầy Phú nhìn nhận.

Ở môn ngữ văn – môn thi tự luận duy nhất – môn học được đánh giá là chịu tác động lớn khi triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018 so với Chương trình giáo dục phổ thông 2006, khi yêu cầu không sử dụng ngữ liệu trong sách giáo khoa để ra đề kiểm tra đánh giá học sinh. Cô Nguyễn Trần Hạnh Nguyên (Tổ tưởng Tổ ngữ văn Trường THPT Trưng Vương, Q.1) nhìn nhận, cấu trúc đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 trong môn ngữ văn khá phù hợp, tương thích với những thay đổi trong kiểm tra đánh giá ở môn học. Cụ thể, cấu trúc đề thi từ 3 phần như trước đây là đọc hiểu, nghị luận xã hội, nghị luận văn học thì đã chuyển còn 2 phần là đọc hiểu và viết. Trong đó, đọc hiểu 4 điểm là phù hợp để kiểm tra đánh giá năng lực đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại; phần viết 6 điểm đáp ứng được mục tiêu trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018, trọng tâm trong kỹ năng viết là phân tích, đánh giá một tác phẩm văn học bất kỳ dựa trên chính kỹ năng mà học sinh đã có. Do đó, ngoài việc kiểm tra đánh giá kỹ năng viết của học sinh thì còn kiểm tra đánh giá các năng lực khác như năng lực giải quyết vấn đề, sáng tạo. Đây là điểm khác biệt nhất của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 so với chương trình cũ.

Bài, ảnh: Thành Nam