Học sinh quên văn hóa đọc

Theo “nhà nghiên cứu khoa học nhí” Trần Duy Anh – HS lớp 9A3 – đọc sách là nhu cầu cần thiết như cơm ăn nước uống hàng ngày của con người. Mỗi trang sách như một giọt phù sa tháng ngày lắng đọng lại thành một kho tàng tri thức rộng lớn.

Sách được coi là vật báu được cất giữ trang trọng trong những thư viện tên tuổi và tầm cỡ trên thế giới. Những gì mà sách mang lại cho con người thật to lớn về giá trị tinh thần. Thế nhưng, hiện nay không ít người lại thờ ơ với việc đọc sách, coi đó là việc làm xa xỉ. Để tìm hiểu kỹ hơn về thực trạng đọc sách của HS, Duy Anh đã bàn với hai người bạn của mình là Quách Gia Huy và Nguyễn Ngọc Hồng Thanh làm một cuộc “điều tra” công khai để khảo sát thực trạng đọc sách của các bạn trong trường. Mặc dù chỉ trong một phạm vi nhỏ hẹp nhưng khi bắt tay vào công việc, nhóm thực hiện đề tài mới thấy số phiếu phát ra để khảo sát không phải là ít: 1.112 phiếu cho 200 HS trong cả bốn khối 6, 7, 8 và 9. Có những câu hỏi trước khi đưa ra các “nhà nghiên cứu” có thể tiên lượng được câu trả lời nhưng cũng thật sự giật mình khi kết quả thu được thật sự “choáng”: Trong khi rảnh nếu 34% thời gian dành cho chat/chơi game, 36% xem ti vi thì chỉ có 17% chịu khó ngồi đọc sách. Bên cạnh đó, một số người đến với sách không phải vì mục đích nâng cao hiểu biết rèn luyện tư duy đạo đức (28%) mà chủ yếu để giải trí (63%). Như vậy có thể nói thời gian đọc sách của các bạn HS dành cho mục đích học tập vô cùng ít. Để hiểu sâu giá trị một cuốn sách, chúng ta thường phải đọc đi đọc lại đôi ba lần thế nhưng tỷ lệ này vẫn chỉ chiếm 9%, một con số quá bé nhỏ. Thư viện là nơi con người tìm đến với sách nhưng cũng chỉ có 23% số HS thường xuyên đến đó.

 Mỗi khi đưa ra những câu hỏi phỏng vấn, nhóm thực hiện đã thu được những kết quả tuy đúng thực tế nhưng thật sự buồn lòng: Số đông độc giả chỉ biết mê truyện tranh nước ngoài như Đôrêmon, Conan, Thám tử lừng danh, Những chuyện kỳ lạ của Dauen Shan… còn số yêu thích các loại sách tham khảo, sách khoa học kỹ thuật, tác phẩm văn học lại rất khiêm tốn. Số HS lớn tuổi lại hướng về tác phẩm dịch thoảng hương vị tình yêu nhẹ nhàng như Bộ bộ kinh tâm, Blue moon… Có lẽ vì thế mà khi nhóm yêu cầu nêu những cảm nhận và suy nghĩ bản thân về một cuốn sách thì các phiếu chỉ trả lời rất ngắn gọn, qua loa kiểu như: Hay, hấp dẫn, thích thú chứ không phân tích được sâu: Thế nào là hay? Vì sao lại hấp dẫn?

Để có được thông tin đa chiều, nhóm còn hướng đối tượng khảo sát sang giáo viên bộ môn, nhân viên thư viện và cả ban giám hiệu nhà trường. Cũng nhờ lực lượng này mà sau đó nhóm đã đưa ra được những giải pháp khắc phục hợp lý và có tính thực tiễn cao. Một số thầy cô phàn nàn về chuyện HS không chịu tìm đọc toàn bộ tác phẩm, thậm chí có em chưa hề đọc trọn văn bản trong chương trình học. Thủ thư nhà trường cũng đưa ra nhận xét, số HS đến thư viện còn ít chủ yếu trong giờ ra chơi, xem sách để giải trí là nhiều. Một số em chưa biết chọn sách để đọc nhiều làm cho việc đọc sách bị chệch hướng và có thể phản tác dụng. Cũng theo kết quả khảo sát, phần lớn chưa hiểu biết lợi ích thiết thực của việc đọc sách, nếu biết thì cũng chưa sâu. Chính vì thế mà các bạn ít quan tâm và chưa hình thành thói quen đọc sách.

Một nội dung mà đề tài quan tâm hơn đó là tìm hiểu phương pháp đọc sách của HS. Nếu một vài người chỉ chuyên chú vào đọc sách thì vẫn còn những hình ảnh phản khoa học như vừa đọc sách vừa nghe nhạc hay vừa đọc sách vừa ăn cơm. Nguyễn Ngọc Hồng Thanh nhận định, phương pháp đọc sách là chìa khóa mở ra cánh cửa hứng thú và hiệu quả nhưng đọc sách thiếu tập trung thì sẽ giảm hiệu quả rất lớn. Không chỉ đọc mà còn phải ghi chép, đánh dấu những nội dung quan trọng và kiến thức cần thiết mà sách đưa lại.

Để đi hết lộ trình của một đề tài nghiên cứu khoa học, bộ ba Huy – Anh – Thanh còn đưa ra câu hỏi khảo sát ý kiến nêu giải pháp hình thành và phát triển thói quen đọc sách. Thế nhưng thật đáng tiếc khi các phiếu này đều bị bỏ trống ở phần trả lời. Từ đó Gia Huy nhận định, các bạn HS chưa thật sự quan tâm đến thói quen đọc sách, chưa ý thức được giá trị, lợi ích mà sách mang lại, chưa ý thức với việc phải trau dồi kiến thức để rèn luyện bản thân. Kết luận này sẽ giúp cho HS và cả nhà trường có một cách nhìn mới về văn hóa đọc để từ đây có những biện pháp hữu hiệu và động lực mạnh nhằm thúc đẩy phong trào đọc sách đang có nguy cơ lãng quên dần trong nhà trường.

Có một câu chuyện trong quá trình thực hiện đề tài mà cả nhóm nhớ mãi. Nhóm đưa ra hai cuốn sách, một cuốn có nội dung hay nhưng trình bày bình thường, một cuốn sách bình thường nhưng trình bày đẹp hơn. Khi hỏi các bạn chọn cuốn sách nào để đọc thì phần lớn lại chọn cuốn sách đẹp về hình thức. Rõ ràng việc chọn sách các bạn còn dựa theo cảm tính. Điều này – theo Gia Huy – là do tâm lý lứa tuổi chi phối. Các cuốn sách có hình thức bắt mắt chỉ là vấn đề hình thức bên ngoài nội dung nhưng nó lại tạo ra sức hút đầu tiên cho người đọc, đặc biệt là tuổi mới lớn. Từ câu chuyện đó mà nhóm đề tài đã đưa ra kiến nghị, khi biên tập và trình bày sách nhà xuất bản cũng cần chú ý đến cả hình thức bên ngoài của cuốn sách. Như thế mới tạo được sức hấp dẫn ngay từ cái nhìn lần đầu tiên. Có những cuốn sách được quảng cáo rầm rộ nhưng viết lại không hay, nội dung bị đuối, sử dụng kiến thức cao siêu, từ ngữ trừu tượng khó hiểu. Đó là lý do làm cho bạn đọc ở lứa tuổi THCS “cả thèm chóng chán”.

Bài, ảnh: Phan Ngọc Quang