Hiểu trẻ để dạy trẻ

Tại buổi trao đổi “Chuẩn bị cho con tự tin vào tiểu học” do Trường dân lập Quốc tế Việt Úc tổ chức vừa qua, các nhà quản lý giáo dục, chuyên gia tâm lý đã đưa ra những tình huống trẻ gặp phải khi chuẩn bị vào lớp 1 cũng như những vấn đề về tâm lý, thói quen xảy ra với trẻ trong giai đoạn tiểu học để phụ huynh hiểu rõ hơn.

Có thể nói đối với trẻ chuẩn bị vào lớp 1 thì việc thích nghi ngay với môi trường mới trong những ngày đầu là điều khá khó khăn. Theo ông Nguyễn Quang Vinh, Trưởng phòng Giáo dục tiểu học (Sở GD-ĐT TP.HCM), ở bậc mầm non, trẻ được vui chơi, vận động, tìm hiểu thế giới xung quanh nên các em dễ quấy khóc, bộc lộ cảm xúc, khả năng tư duy chưa cao. Ngược lại, vào tiểu học, hoạt động học tập là chủ đạo, yêu cầu trẻ phải nắm bắt, củng cố kiến thức, sinh hoạt theo một quy tắc nhất định. Vì thế khi chuyển cấp, ép buộc ngay vào một khuôn khổ, nề nếp nhất định khiến trẻ khó thích nghi bởi các quy tắc còn mới mẻ. Thay vào đó, trẻ dễ bị sốc tâm lý. Biểu hiện bằng hành động mè nheo cha mẹ, cô giáo vào đầu năm học, đặc biệt là lớp 1. Điều đáng nói là không phải phụ huynh nào cũng hiểu đúng vấn đề để giúp trẻ hòa nhập một cách tốt nhất. Ông Nguyễn Quang Vinh nhấn mạnh: “Trong hoàn cảnh này, cô giáo tốn không ít công sức dỗ dành, còn phụ huynh thì nóng ruột. Một số phụ huynh xin ngồi học cùng con vài ngày; nhưng một số thì quay sang lấy hình ảnh cô giáo, thước kẻ để dọa nạt. Điều này không nên vì có thể khiến trẻ bị ám ảnh, không muốn đến lớp, hay đến lớp mà không vui. Thay vào đó phụ huynh cần có sự động viên, khích lệ để trẻ dần quen với môi trường mới”.

Chị Trần Anh Dung (nhà ở Q.1) tham dự chương trình cho biết: “Con tôi ở nhà ngoan lắm, nhưng mỗi sáng đi học là y như rằng quấy khóc. Tôi phải ngọt ngào, hứa mua cho các món quà mới; đôi khi phải hù dọa khóc là cô giáo phạt… đòn thì cháu mới chịu đi. Năm nay cháu vào lớp 1, nếu xảy ra cảnh này chắc tôi phải nghỉ làm vài ngày để đi học cùng con”.

Đứng ở góc độ tâm lý học, TS. Nguyễn Thị Bích Hồng, Trưởng khoa Tâm lý Trường ĐH Sư phạm TP.HCM, không nhắc lại khởi điểm vào lớp 1 mà phân tích tính cách, suy nghĩ, sự phát triển của trẻ trong giai đoạn tiểu học. Bà cho rằng, mỗi đứa trẻ có sự phát triển tâm sinh lý, tính cách không giống nhau mặc dù lứa tuổi ngang nhau. Tuy nhiên, điểm chung của phụ huynh là luôn nghĩ trẻ là “người lớn thu nhỏ”, vì thế hay có những mong muốn vượt ngoài khả năng của các em. Từ đó đưa ra mục tiêu quá sức của trẻ. Hoặc không hài lòng với việc làm của trẻ rồi quay ra không tin tưởng, không giao việc… Những áp đặt này vô tình khiến trẻ phát triển không toàn diện, khó trưởng thành. Mặt khác, do muốn con học giỏi, vào “trường điểm” này kia… nên phụ huynh đầu tư rất nhiều nhưng lại quên đi những tật, thói quen nhỏ nhặt hàng ngày của trẻ. Những thói quen này có thể đi theo trẻ cả cuộc đời nếu không được sửa kịp thời. Đơn cử như cắn móng tay, nghiêng mặt, mím môi, còng lưng… trong lúc viết; tròn miệng khi viết âmo; há miệng khi viết âm a… Đấy là chưa kể đến việc phụ huynh không giữ ý tứ trong sinh hoạt hàng ngày của người lớn trước mặt trẻ. Vô tình sự việc có thể khiến tâm lý trẻ phát triển lệch lạc về sau.

Ông Nguyễn Quang Vinh cho hay: “Mục tiêu của giáo dục là làm sao để trẻ thích đến lớp, mỗi ngày đến trường là một ngày vui. Chúng tôi mong muốn phụ huynh cần có những hướng dẫn để trẻ đi lên từng bước. Thông qua việc tập tính tự tin, trách nhiệm cho trẻ bằng cách hướng dẫn các em chuẩn bị sách vở, đồ dùng học tập, thắt dây giày… trước khi đến lớp. Động viên khích lệ bằng việc trò chuyện, xây dựng lòng quan tâm, yêu thương với người xung quanh, kích thích sự khám phá, tìm tòi của trẻ. Lưu ý không nên hỏi “hôm nay con được mấy điểm, hoặc lấy hình ảnh giáo viên ra dọa nạt”. Làm như thế trẻ đâm sợ thầy cô giáo, trường lớp”. Trong khi đó, TS. Nguyễn Thị Bích Hồng cho rằng, giáo dục tiểu học là quá trình thúc đẩy trí tuệ. Ở trẻ chưa có sự phân hóa tốt mọi vấn đề, đôi khi có sự nhầm lẫn vì thế phụ huynh cần từ từ, tránh nóng vội mà phán xét, so sánh. Đừng bao giờ phán xét con mình dở hơn con người khác mà hãy nhìn ra những điểm khác biệt của trẻ để có cách giúp đỡ, định hướng. Bà ví dụ, trong một bài toán, trẻ có thể đưa ra nhiều đáp án bởi trẻ đang bị nhầm lẫn. Thay vì khiển trách thì hãy giảng giải cho trẻ. Theo đó khơi gợi nhiều hướng giải khác nhau để trẻ nhận biết. Một đứa trẻ thông thường rất tò mò, thích khám phá. Quan sát qua cách các em thường đặt câu hỏi vì sao? tại sao?… Qua đó phụ huynh nên cố gắng trả lời để tiếp tục thúc đẩy các câu hỏi khác của trẻ. Đừng bao giờ từ chối hoặc ngắt quãng điều này. Ngoài ra, phụ huynh nên lưu tâm đến các tật, thói quen trong sinh hoạt hàng ngày của trẻ để kịp thời chỉnh sửa, uốn nắn.

Bài, ảnh: Trinh Ngọc