Rối rắm khi chọn nghề

Làm công tác tư vấn hướng nghiệp ở trường ĐH, chúng tôi không thể không hỏi cảm xúc của các bạn trẻ khi nghe lời khuyên trên. Các bạn chia sẻ rằng rất nản lòng, buồn và lo lắng cho tương lai nghề nghiệp của mình. Nhiều bạn băn khoăn nếu câu nói này đúng, vậy thì những quyết định cho ngành học và công việc làm phải như thế nào đây? Chẳng lẽ cứ chọn đại và để đến đâu hay đến đó?… Theo chúng tôi, quan điểm “nghề chọn mình chứ mình không chọn nghề” dựa trên hai giả định:

Giả định thứ nhất, nghề nghiệp không thay đổi và mỗi người chỉ làm một nghề suốt cả cuộc đời. Rất hiếm khi hay gần như không ai có toàn quyền kiểm soát được việc chọn lựa nghề nghiệp mà họ yêu thích và phù hợp với họ. Trên thực tế, khi nhìn vào thị trường tuyển dụng tại Việt Nam, trong khu vực và thế giới ở thời điểm hiện tại, chúng ta sẽ quan sát được rằng nghề nghiệp là một hành trình, gồm những công việc nối tiếp nhau, và với rất nhiều người thì họ chỉ biết được công việc phù hợp với mình sau nhiều trải nghiệm, học hỏi, vấp ngã, va chạm. Trong rất nhiều trường hợp, khởi điểm của họ trong ngành học rất khác với kết quả cuối cùng là nghề nghiệp mà họ thích. Ví dụ, một người học ngành kinh tế – ngân hàng nhưng sau nhiều năm làm việc trong các lĩnh vực khác nhau, vị trí khác nhau, cuối cùng lại thấy mình thích hợp trong công việc quản lí bộ phận chăm sóc khách hàng.

Giả định thứ hai, khi một người lựa chọn nghề nghiệp, họ sẽ bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như hoàn cảnh gia đình, mong đợi của cha mẹ, phong trào của xã hội, nền kinh tế của quốc gia… Do đó, sẽ rất đúng ở trường hợp này để nói rằng họ không có quyền kiểm soát được việc chọn lựa nghề nghiệp mà họ yêu thích và phù hợp. Chẳng hạn, họ yêu thích học ngành y nhưng điều kiện kinh tế gia đình không cho phép… 

Từ hai giả định trên, chúng tôi nghĩ các bạn trẻ nên suy nghĩ kỹ về nghề nghiệp, tìm hiểu qua nhiều nguồn thông tin khác nhau. Trên cơ sở đó, có thể lựa chọn nghề nghiệp bằng những kinh nghiệm thực tế.

Không có lựa chọn nào đúng 100%, thay vào đó, chỉ có lựa chọn phù hợp nhất với bản thân mỗi người ở thời điểm nào đó trong cuộc sống. Vì vậy, sau khi đã trải nghiệm, đã thử sức, nếu chúng ta thấy không phù hợp, thì chẳng có mất mát gì để chúng ta đi tìm một công việc phù hợp hơn. Sẽ rất vô lí để ép bản thân phải có một đáp án vĩnh viễn cho một câu hỏi rất khó trả lời.

Mỗi ngày có nhiều công việc mới được tạo ra, với nhiều tên gọi khác nhau, tùy vào nhu cầu của người tuyển dụng. Vì vậy, thay vì tập trung vào “tên nghề”, các bạn trẻ hãy chú tâm đến những kỹ năng mà công việc ấy đòi hỏi, rồi nối chúng với những kỹ năng mình có sẵn. Nếu chúng ta có hơn 70% sự phù hợp, thì có thể nộp đơn thử vị trí ấy rồi đó.

Trước khi đi tìm việc làm mới, hãy cho mình một giai đoạn “tĩnh” để ngẫm nghĩ, phân tích, nhìn lại bản thân, đánh giá những kỹ năng mình có; hiểu rõ những đòi hỏi của mình về môi trường làm việc; về phong cách lãnh đạo mà mình ưa, về tính cách của sếp và đồng nghiệp mình thích. Sau khi hiểu rồi, hãy bắt đầu đi tìm vị trí mới phù hợp với mình. Đừng chạy trốn khỏi một công việc “khủng khiếp” để vội vàng lao vào một công việc “khủng khiếp” không kém chỉ vì nỗi sợ không có việc làm. Giai đoạn “tĩnh” này sẽ mang lại cho các bạn lợi ích rất nhiều, nhiều hơn sự vội vã rải đơn xin việc đến bất cứ nơi nào đang tuyển dụng.

Trong thời gian còn ở ghế nhà trường, trong chương trình đào tạo nghề CĐ hay ĐH, các bạn trẻ đừng chỉ chăm chăm vào việc học. Hãy bỏ thời gian tham gia các hoạt động ngoại khóa bên ngoài nhà trường, làm thiện nguyện hay giúp kinh tế gia đình. Hãy tham gia vì sở thích, vì động lực học hỏi, vì niềm đam mê muốn cho đi. Chỉ khi làm vậy, các bạn mới hiểu rõ về mình hơn, xây dựng một mạng lưới chuyên nghiệp tốt, để chuẩn bị cho công việc sau này.

“Nghề chọn mình chứ không phải mình chọn nghề” hoàn toàn tùy thuộc vào trường hợp của mỗi người, và cách chúng ta diễn giải và hiểu nó như thế nào. Bất cứ lúc nào nghe được một quan điểm khác, hãy thách thức ý tưởng ấy, hãy phân tích xem chúng đến từ đâu, đúng trong trường hợp nào, và có cần thiết để chúng làm ta nản lòng hay không.

ThS. Phoenix Ho

(Chuyên viên tư vấn hướng nghiệp, Trường ĐH RMIT Việt Nam)