Kho báu thiên nhiên

Sinh ra và lớn lên ở miền Nam nên ngay từ nhỏ, Phạm Thị Huyền Trân và Phạm Thị Thu Uyên (học sinh lớp 12D2) đã gắn bó với cây dừa. Khi tóc chấm ngang vai, Huyền Trân và Thu Uyên đã biết gội đầu bằng dầu dừa mẹ mua ngoài chợ. Thế nhưng, lớn lên, qua kiến thức sách vở hai em còn biết trái dừa cũng có thể chế biến ra các loại dầu ứng dụng vào đời sống con người. Đến lúc học lớp 12, được thầy giáo dạy môn hóa học Nguyễn Phú Đức gợi ý, Huyền Trân và Thu Uyên quyết tâm mày mò để làm ra hợp chất axít lauric từ những miếng cơm dừa tưởng như bỏ đi. Qua lời kể của ông bà, Huyền Trân biết trước đây khi chưa có các loại dầu từ nước ngoài “đổ bộ” vào Việt Nam, người dân Nam bộ đã biết dùng dầu dừa để chải tóc và gội đầu nhưng sau đó bị mai một dần. Như Thu Uyên khẳng định, dầu dừa được chiết xuất ra từ trái dừa tự nhiên nên vô trùng và ít bệnh hơn các loại dầu khác như ôliu hay dầu cải. Đó cũng là động lực để hai em rủ rê thêm Huỳnh Minh Đạt (học sinh lớp 12A3) hợp tác nghiên cứu đề tài. Nếu đề tài thành công – Minh Đạt nói – thì việc đi tìm nguyên liệu không mấy khó khăn vì cây dừa được trồng ở khắp nơi. Như vậy nguồn cung cấp sẽ vô cùng dồi dào và phong phú. Axít lauric – theo giải thích của thầy Phú Đức – là loại axít chính có trong dầu dừa và cả dầu hạt cọ. Loại axít trung bình có chất kháng khuẩn cao này được sử dụng nhiều trong các loại xà phòng và dầu gội đầu vì có 48% tinh dầu. Mặt khác, đây là một axít không tốn kém mà có thời hạn sử dụng lâu, không độc hại và rất an toàn khi sử dụng. Về nguyên tắc, nếu dầu dừa bị đun nóng thì sẽ làm tổn thất vitamin thế nhưng theo công thức chế biến của nhóm, sản phẩm không gia nhiệtcao mà chủ yếu là sử dụng máy ép nên không phá hủy nhiều chất vitamin. Có thể nói đây là bước đột phá của “cha đẻ” tinh dầu dừa. Khi được tiệt trùng thì cốt dừa loại bỏ được vi khuẩn phá hoại cấu trúc protein (thường gọi là chất béo). Thành phẩm thu được phía trên là chất béo, phía dưới là cặn còn ở giữa là tinh dầu (48%).

Sau khi đề tài hoàn chỉnh, bốn thầy trò càng vui mừng hơn khi được biết thêm thông tin về công dụng khác của axít lauric. Không chỉ chăm sóc tóc, da, dầu dừa còn hỗ trợ trong việc điều trị các căn bệnh ngoài da, chống nhiễm trùng và cả chữa các căn bệnh nan y. Vì thế các “nhà khoa học trẻ” coi đó là quà tặng quý giá từ thiên nhiên trích từ cơm dừa theo phương pháp không gia nhiệt. 

Khi biết nhóm học sinh lớp 11B1 bắt tay vào thử nghiệm hệ thống trồng rau nuôi cá tự động tại gia, thầy Nguyễn Phú Đức vừa mừng vừa lo. Mừng vì các em dám “xông pha” vào một đề tài có tính ứng dụng cao, thiết thực nhưng lại lo bởi đây là công trình ít người nghĩ đến, không biết thành bại ra sao. Có một điều mà thầy Phú Đức rất tin tưởng vì ba em Nguyễn Phương Duy, Trần Ngọc Châu và Trương Nhựt Cường (lớp 11B1) đều là những học sinh giỏi và rất đam mê nghiên cứu khoa học.

Từ trước tới nay việc trồng rau trong vườn không có gì lạ, ngay cả trồng rau ở nhà bếp cũng có người đã thực hiện rồi. Nhưng “cồng kềnh” hơn là việc trồng rau còn kết hợp với nuôi cá trong nhà là điều hiếm nếu không nói là bất khả kháng. Tuy nhiên, theo nhóm trưởng Phương Duy, có như vậy mới tạo nên được một vòng tròn khép kín theo mô hình VAC trước đây bà con nông dân mình đã từng làm. Rau làm thức ăn cho người và cá, còn nước nuôi cá lại làm nguồn tưới cho rau. Vòng tròn đó không chỉ tiết kiệm được nguyên vật liệu mà còn hạn chế được ô nhiễm nguồn nước sau khi thải ra ngoài thông qua hai hệ thống lọc tự nhiên. Tuy đề tài luôn được đánh giá cao từ cấp trường cho đến cấp quốc gia nhưng các em chỉ mong muốn giúp mẹ có nguồn thực phẩm an toàn và đỡ vất vả khi phải ra chợ hàng ngày mua thức ăn (vì tất cả đã có sẵn sau bếp). Phải bắt thiên nhiên biết phục vụ con người một cách hữu ích và tiết kiệm nhất, đó là yêu cầu đầu tiên của nhóm đưa ra. Điều quan trọng là phải biết xây hệ thống trồng rau nuôi cá thật khoa học vừa có đủ ánh sáng lại không thiếu nguồn nước. Mặc dù đề tài nằm trong lĩnh vực điện tử ứng dụng nhưng lại vận dụng nhiều kiến thức kỳ thú môn hóa – sinh cho nên đã thu hút ba “nhà khoa học trẻ” ngay từ đầu cho đến cuối.

Bài, ảnh: Nguyễn Hoàng Anh