Giới trẻ làm gì khi thế giới “phẳng” đi?

“Bức họa” nhiều điểm nhấn này được tác giả cuốn sách nổi tiếng người Mỹ Thế giới phẳng Thomas L. Friedman đem đến cho giảng viên và sinh viên Việt Nam trong một dịp trực tiếp gặp gỡ mới đây.

Ông Thomas L. Friedman chỉ ra, trong thế giới “phẳng” robot được ưu tiên lựa chọn làm công việc vắt sữa bò thay cho người vì chúng không bao giờ đi trễ, đình công hay đòi tăng lương… Sâu xa hơn, ông đặt vấn đề, khi thế giới đã ngày càng “phẳng” thì xu hướng những công việc có tính lặp đi lặp lại tương tự như vắt sữa bò sẽ được “bàn giao” lại cho robot. Điều này đồng nghĩa, nguồn việc ngày càng hạn hẹp và những gì ở mức trung bình đều đã “kết thúc sứ mệnh”. Vì vậy người lao động sẽ gặp trở ngại rất lớn nếu không tìm cách “nâng cấp” bản thân. Dẫn chứng về sự khác biệt rõ rệt giữa các thế hệ khi thế giới ngày một “phẳng” đi, ông nói: “Thời tôi tốt nghiệp phải tìm việc làm nhưng đến thời của con tôi, không chỉ tìm kiếm mà phải tạo ra công việc”.

Thế giới “phẳng” cũng sẽ gây khó khăn cho nhà lãnh đạo vì đối thoại một chiều sẽ không còn nữa. Thay vào đó, bất kỳ nhà lãnh đạo nào cũng đều phải đối thoại nhiều chiều. Một hiệu trưởng sẽ phải đối mặt với rất nhiều ý kiến trái chiều trên mạng xã hội của sinh viên. Trong khi ngược lại, những người làm cải cách, doanh nhân lại được thuận lợi. Trong thế giới “phẳng”, tính riêng tư cũng sẽ giảm đi. Lý giải cho những tác động mới mẻ này, ông Thomas L. Friedman cho rằng, chính vì thế giới đang ngày càng trở nên “phẳng” hơn và chuyển từ kết nối đến siêu kết nối; từ kết nối với nhau đến phụ thuộc lẫn nhau… Và trong các vấn đề của thế giới “phẳng”, sự sáp nhập giữa toàn cầu hóa và cuộc cách mạng thông tin có vai trò quan trọng.

Cách tồn tại trong thế giới “phẳng”, theo ông Thomas L. Friedman, người lao động cần phải được “nâng tầm”. Ông mô tả, trong thế giới chúng ta hiện tồn tại hai vị trí, một công việc mang tính chất lặp đi lặp lại và công việc không thường nhật. Số lượng công việc có tính lặp lại ngày càng hạn hẹp đi do công nghệ, robot có thể làm thay con người. Còn những công việc không thường nhật như luật sư, bác sĩ, kỹ sư… dù đem lại sự bền vững nhưng để tránh sự lặp lại đòi hỏi những đối tượng này phải luôn sáng tạo, tạo ra nguồn việc cho chính bản thân. Chính việc mỗi người tạo ra một giá trị gia tăng độc đáo là cách để họ có thể tồn tại được trong thế giới nhiều cạnh tranh như ngày nay. “Thậm chí một người phụ trách chuyên mục như tôi, hằng ngày phải luôn luôn làm việc nhanh, hiệu quả và tư duy một cách sáng tạo hơn mới có thể tồn tại được” – ông Thomas L. Friedman nói.

Đối với giáo dục Việt Nam trong thời đại tới, ông Thomas L. Friedman cũng nhấn mạnh sự sáng tạo và xem đây là một trong 4 yếu tố quan trọng cho phát triển. Cụ thể, trường học không chỉ dạy đọc, nói, viết… mà còn cần chú trọng sự sáng tạo, hợp tác, đối thoại và tư duy phản biện. Đồng thời, còn cần tạo môi trường làm việc thuận lợi cho người lao động. Vì người lao động trong tương lai có trình độ và học thức nên có điều kiện mở rộng cơ hội làm việc ở nhiều nơi khác. Bởi thế, môi trường làm việc thuận lợi là cách giữ chân và thu hút nhân tài.

Ông Thomas L. Friedman so sánh, Trung Quốc và Việt Nam đều từng trải qua giai đoạn phát triển tương tự nhau. Ở giai đoạn cất cánh nền kinh tế, cả hai nước đều đi rất nhanh nhờ tận dụng được lao động giá rẻ. Nhưng nếu chỉ dựa vào những lợi thế này sẽ không đi xa thêm được nữa. Ông cho rằng, để thu hút nhân tài, chúng ta cần tạo ra một môi trường kinh tế, chính trị, xã hội có thể kích thích sự sáng tạo, trí tưởng tượng của cá nhân. “Khi đào tạo sinh viên, cần tạo ra lớp thế hệ không chỉ lắp ráp mà cao hơn là phải thiết kế và tưởng tượng ngay tại Việt Nam” – ông Thomas L. Friedman nói.

Mê Tâm