Ứng dụng môn lịch sử vào thực tế cuộc sống

Ứng dụng môn lịch sử vào thực tế cuộc sống - Audio

00:00 / 00:00

An audio error has occurred, player will skip forward in 2 seconds.

1 Ứng dụng môn lịch sử vào thực tế cuộc sống Audio

Môn lịch sử là một phần không thể thiếu trong chương trình giáo dục của học sinh phổ thông, không chỉ giúp học sinh hiểu rõ về quá khứ, các sự kiện lịch sử quan trọng mà còn cung cấp những bài học quý giá về các giá trị văn hóa, nhân văn và những bài học cuộc sống từ những thăng trầm của lịch sử…

Học sinh lớp 12 trong giờ học môn lịch sử (ảnh minh họa). Ảnh: A.Khôi

Học lịch sử còn giúp rèn luyện tinh thần tri ân với các đóng góp của các bậc tiền nhân trong tiến trình xây dựng và bảo vệ đất nước. Tuy nhiên, một trong những thử thách lớn là làm sao giúp học sinh nhận thức được sự gắn kết giữa môn lịch sử và cuộc sống hiện tại.

Hiểu và tôn vinh giá trị văn hóa, truyền thống

Lịch sử không chỉ dừng lại ở những sự kiện, các nhân vật nổi bật mà chính việc tìm hiểu đầy đủ, nghiêm túc bộ môn này sẽ giúp học sinh hiểu rõ hơn về nền văn hóa và những giá trị truyền thống của dân tộc. Mỗi sự kiện lịch sử đều gắn liền với những giá trị văn hóa, tín ngưỡng và thói quen sinh hoạt của từng thời kỳ. Việc học và tìm hiểu về quá khứ sẽ giúp học sinh trân trọng hơn những giá trị văn hóa, phong tục tập quán của dân tộc. Thí dụ, thông qua việc tìm hiểu về công cuộc trị thủy, chống ngoại xâm, học sinh sẽ hiểu đầy đủ và sâu sắc hơn về tính cố kết cộng đồng của người Việt; mỗi dịp Tết, đồng bào nhiều địa phương hay tổ chức các trò chơi mang tính đối kháng là do xuất phát từ nhu cầu rèn luyện sức khỏe, kỹ năng chiến đấu để đương đầu với rất nhiều cuộc thiên tai, địch họa…

Từ tìm hiểu, học sinh có thể tham gia vào các hoạt động bảo tồn di sản văn hóa, các lễ hội truyền thống của địa phương hoặc tổ chức các sự kiện về lịch sử tại trường học để lan tỏa những giá trị ấy. Điều này không chỉ giúp các em hiểu sâu hơn về văn hóa dân tộc mà còn góp phần bảo vệ và phát huy các giá trị truyền thống trong xã hội hiện đại.

Ngoài ra, môn lịch sử giúp học sinh hiểu rõ hơn về những đóng góp của những anh hùng, những cộng đồng, các cá nhân, từ đó có trách nhiệm hơn trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Học sinh sẽ thấy rõ vai trò của mỗi người trong một xã hội, từ đó khơi gợi ý thức bảo vệ Tổ quốc và sẵn sàng tham gia các hoạt động bảo vệ đất nước trong những điều kiện cụ thể của mình. Các em có thể áp dụng bài học này vào việc tham gia các hoạt động cộng đồng, như bảo vệ môi trường, giúp đỡ người gặp khó khăn và xây dựng một xã hội đoàn kết, nhân ái. Từ đó, các em hiểu rõ trách nhiệm của mình đối với xã hội và biết sống có trách nhiệm, cống hiến cho sự phát triển của đất nước.

Rút ra bài học từ các sự kiện, câu chuyện lịch sử

Môn lịch sử phản ánh những thăng trầm của xã hội qua từng giai đoạn, những con người với những lựa chọn, quyết định ảnh hưởng đến lịch sử dân tộc và thế giới. Học sinh có thể ứng dụng những bài học đạo đức, nhân văn từ các sự kiện lịch sử vào cuộc sống. Thí dụ, qua những cuộc chiến tranh trong lịch sử, học sinh có thể hiểu được giá trị của hòa bình, sự hy sinh của những thế hệ đi trước để bảo vệ Tổ quốc. Qua đó, các em sẽ học được cách trân trọng những gì mình đang có, biết yêu thương, chia sẻ và sống có trách nhiệm hơn. Cũng từ đó, học sinh có thể học được những bài học về lòng kiên trì, sự quyết tâm trong những thời điểm khó khăn của đất nước và từ đó áp dụng vào cuộc sống cá nhân.

Trên thực tế, “ôn cố tri tân” là một trong những con đường quan trọng của nhận thức, bởi có hiểu được quá khứ thì có thể học và vận dụng phù hợp cho hiện tại và tương lai. Theo tinh thần đó, học lịch sử không chỉ để biết mà còn để thực hành. Chẳng hạn, từ câu nói nổi tiếng của Tả tướng quốc Hồ Nguyên Trừng, con trai cả của Hồ Quý Ly: “Thần không sợ đánh, chỉ sợ lòng dân không theo”, học sinh có thể hiểu đầy đủ về vai trò của nhân dân trong tất cả các việc, nhất là trong bảo vệ đất nước.

Chính vì vậy, môn lịch sử có thể giúp học sinh nhận diện và phân tích các vấn đề xã hội hiện tại qua lăng kính của lịch sử. Mỗi thời kỳ trong lịch sử đều để lại những bài học quý giá về các vấn đề như phân biệt giàu nghèo, quyền lợi và nghĩa vụ của công dân, quyền con người hay sự bình đẳng trong xã hội… Học sinh có thể áp dụng kiến thức lịch sử để phân tích các vấn đề xã hội như bất bình đẳng, phân hóa xã hội, hay tình trạng xung đột và chiến tranh. Qua đó, các em có thể tìm ra giải pháp giải quyết vấn đề trong cộng đồng, từ việc tham gia các hoạt động tình nguyện, giúp đỡ người nghèo, đến việc vận động cộng đồng bảo vệ quyền lợi của người dân…

Định hình tư duy chính trị và hiểu biết về thế giới

Môn lịch sử còn giúp học sinh hình thành những kiến thức và kỹ năng về chính trị, hiểu biết về các hệ thống chính trị và cách thức vận hành của các quốc gia tổ chức xã hội. Chẳng hạn, một vấn đề rất quan trọng để hình thành thế giới quan của học sinh là tìm hiểu về các cuộc cách mạng xã hội trong lịch sử. Từ Nhà nước (với các nội hàm về giai cấp, pháp luật…), các vấn đề khác về chế độ chiếm hữu nô lệ, chế độ phong kiến, chế độ tư bản chủ nghĩa… là các hình thái kinh tế – xã hội lần lượt thay nhau thông qua các cuộc cách mạng xã hội, đều là sự vận động mang tính tất yếu. Nắm bắt được điều đó, học sinh có thể có tư duy sâu sắc hơn về chính trị.

Học sinh có thể áp dụng những kiến thức này trong việc tham gia vào các hoạt động xã hội như bầu cử, các phong trào bảo vệ quyền lợi công dân hoặc tham gia vào các diễn đàn, câu lạc bộ trong trường, dần định hình nhận thức chính trị và có thể thúc đẩy việc thực hành kiến thức đã học cũng như tham gia vào bộ máy Nhà nước sau này…

Phát triển kỹ năng nghiên cứu và tư duy phản biện

Học môn lịch sử yêu cầu học sinh phải biết phân tích, so sánh và đối chiếu giữa các sự kiện, hiểu rõ nguyên nhân và hậu quả của mỗi sự kiện lịch sử. Điều này giúp học sinh phát triển kỹ năng nghiên cứu, khả năng phân tích vấn đề và tư duy phản biện – những kỹ năng cực kỳ quan trọng trong cuộc sống hiện đại.

Học sinh có thể áp dụng những kỹ năng này vào các công việc nghiên cứu, giải quyết vấn đề trong học tập, và trong cuộc sống hằng ngày. Chẳng hạn, khi gặp một vấn đề phức tạp trong công việc hoặc cuộc sống, các em có thể sử dụng tư duy phản biện để phân tích, đưa ra các giả thuyết và tìm ra giải pháp tối ưu.

Hiện nay, một bộ phận không nhỏ học sinh tỏ ra rất hạn chế trong năng lực tư duy và phản biện. Các em nhiều khi nghe một chiều, lặp lại máy móc; nhất là khi có trí tuệ nhân tạo (AI), nhiều học sinh rất lệ thuộc vào các câu trả lời của AI mà không chịu động não, sẵn sàng sử dụng các kiến thức sai lệch do AI cung cấp vào bài học của mình. Chính vì vậy, đây là lúc cần dạy học sinh óc phản biện và tinh thần tư duy, trong đó có việc học lịch sử nghiêm túc hơn, để hạn chế sự thụ động của trẻ.

Môn lịch sử không chỉ giúp học sinh hiểu về quá khứ mà còn cung cấp những bài học quý giá giúp các em định hướng tương lai. Việc ứng dụng kiến thức lịch sử vào cuộc sống thực tế sẽ giúp học sinh phát triển tư duy, trách nhiệm xã hội, và các kỹ năng cần thiết cho cuộc sống hiện đại. Học lịch sử không chỉ là học để nhớ mà là học để hiểu, để áp dụng, và để sống tốt hơn.

Trịnh Minh Giang