Chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tháng 12-2024, đặt mục tiêu đến năm 2030 tỷ lệ chuyển cấp từ THCS lên THPT và các trình độ khác đạt 95%, đã đặt ra yêu cầu cấp bách phải thay đổi đồng bộ công tác hướng nghiệp, phân luồng học sinh sau THCS hiện nay.
Hướng nghiệp, phân luồng THCS còn chưa hiệu quả
Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 bậc THCS dành nhiều thời lượng cho Hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp với 3 tiết/tuần, 105 tiết/năm, tương đương thời lượng môn ngoại ngữ 1 và chỉ kém văn, toán có 1 tiết/tuần. Tức là chương trình đã có những ưu tiên rất lớn cho hoạt động này, với mong muốn khi hoạt động trên được các trường tổ chức bài bản, có trọng lượng thì sẽ trở thành bệ phóng, nền tảng để học sinh tốt nghiệp THCS có cơ sở định hướng nghề nghiệp, chọn lựa cho bản thân được hướng đi phù hợp.
Cô Hứa Thị Diễm Trâm (Hiệu trưởng Trường THCS Hà Huy Tập, phường Gia Định, TP.HCM) cho hay, với Chương trình GDPT 2018, nhà trường có nhiều thuận lợi để tổ chức công tác hướng nghiệp bài bản, có chiều sâu hơn. Với thời lượng rõ ràng trong chương trình học, học sinh được tiếp cận nhiều ngành nghề qua các trải nghiệm thực tế như tham quan trường TC, CĐ nghề; trải nghiệm nghề ngay tại trường; chuyên gia chia sẻ hướng nghiệp… Hơn thế, trong từng môn học, giáo viên cũng lồng ghép những nội dung về nghề nghiệp để học sinh có hình dung rõ ràng, đa dạng hơn về các lĩnh vực nghề nghiệp liên quan. Ví dụ, ở môn mỹ thuật, các em sẽ có cơ hội để tiếp cận đầy đủ các cơ hội nghề nghiệp liên quan khi được kết nối cùng với giảng viên Trường ĐH Mỹ thuật TP.HCM.
Tuy nhiên, theo cô Trâm, dù công tác hướng nghiệp, phân luồng bậc THCS đã có những khởi sắc so với trước đây song vẫn còn nhiều khó khăn nên tính hiệu quả chưa được như kỳ vọng. Hiện nay, đội ngũ giáo viên đảm nhiệm hoạt động trải nghiệm hướng nghiệp vẫn là kiêm nhiệm, thầy cô chủ yếu vẫn hướng nghiệp cho học sinh bằng kinh nghiệm chứ chưa thể bắt kịp với xu hướng thay đổi của nghề nghiệp hiện đại. Cơ sở vật chất của trường THCS vẫn chưa đáp ứng được so với mục tiêu đặt ra của công tác hướng nghiệp học sinh THCS. Do đó dẫn đến tình trạng học sinh tiếp cận thông tin vẫn chủ yếu là lý thuyết…
Hiệu trưởng một trường THCS tại TP.HCM thừa nhận, dù đã có nhiều đổi mới trong hướng nghiệp bậc THCS khi đa dạng nhiều hoạt động, chuyên đề, học sinh sớm tiếp cận được lĩnh vực ngành nghề… song hầu như công tác này mới chỉ dừng ở việc định hướng để các em chọn trường THPT phù hợp chứ chưa đạt được mục tiêu như kỳ vọng là để học sinh, gia đình nhận diện được vai trò của các hệ học khác như nghề, giáo dục thường xuyên… “So với trước đây, vài năm nay nhận thức, tư duy của phụ huynh và học sinh về giáo dục thường xuyên, nghề đã có nhiều thay đổi. Tuy nhiên, do đặc thù là trường nằm ở khu vực trung tâm thành phố, điều kiện phụ huynh tốt, do đó việc phụ huynh chủ động chọn hệ giáo dục thường xuyên, nghề cho con học sau tốt nghiệp THCS ở trường vẫn không nhiều. Có năm không có học sinh nào lựa chọn, bởi ngay cả khi các em có sức học yếu thì trường ngoài công lập vẫn là lựa chọn ưu tiên hơn hệ giáo dục nghề nghiệp”, vị hiệu trưởng phân trần.
Cần tính đột phá
Khi bắt đầu thực hiện Chương trình GDPT 2018 bậc THCS, cô A. (hiệu trưởng một trường THCS ở trung tâm TP.HCM) đã ấp ủ ý tưởng xây dựng một “xưởng hướng nghiệp” học sinh ngay tại trường. Xưởng hướng nghiệp này như một trường nghề thu nhỏ, được nhà trường phối hợp cùng các trường nghề thực hiện, có máy móc ở một số ngành nghề phổ biến, giảng viên hướng nghiệp chính là giảng viên trường nghề. Vào các tiết hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp, học sinh sẽ được học, thực hành, trải nghiệm ngay tại xưởng… Tuy nhiên, vì nhiều rào cản, ý tưởng trên đã không thể hiện thực hóa. “Nói vậy để thấy rằng, cái thiếu và yếu nhất của công tác hướng nghiệp, phân luồng bậc THCS chính là tính thực tế, trải nghiệm của học sinh một cách thực sự bài bản. Hiện nay, tính trải nghiệm này dường như mới chỉ dừng ở việc “cưỡi ngựa xem hoa”, học sinh chỉ biết về ngành nghề đó chứ chưa có sự trải nghiệm lâu dài. Mặc dù vậy, để có sự trải nghiệm sâu sắc, bài bản, lâu dài thì còn gặp nhiều khó khăn về vấn đề kinh phí, thời gian, quan điểm của quản lý mỗi trường THCS”, cô A. phân tích.
Theo cô A., để hướng nghiệp, phân luồng bậc THCS hiệu quả thì công tác này cần được xem là chính yếu, quan trọng song song với giáo dục văn hóa trong các trường THCS. Hệ thống giáo dục nghề nghiệp cần phải thực sự vào cuộc, chung tay với các trường THCS. “Vào cuộc, chung tay hướng nghiệp ở đây không phải là chỉ thông qua các ngày hội tư vấn đến hẹn lại lên mà cần là sự phối hợp toàn diện để học sinh, phụ huynh được tiếp cận nghề nghiệp, trải nghiệm nghề nghiệp, hiểu được tính ưu việt của hệ thống giáo dục nghề nghiệp. Có như vậy thì công tác hướng nghiệp, phân luồng bậc THCS mới hiệu quả cao”, cô A. đề xuất.
Thay đổi đồng bộ
Chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 do Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tháng 12-2024, đặt mục tiêu đến năm 2030 tỷ lệ chuyển cấp từ THCS lên THPT và các trình độ khác đạt 95%. Như vậy, để thực hiện chiến lược trên thì công tác phân luồng học sinh sau THCS phải thay đổi. Tỷ lệ học sinh sau THCS vào lớp 10 THPT công lập cần được các địa phương xây dựng linh hoạt theo từng năm, dựa vào số học sinh tốt nghiệp THCS, điều kiện cơ sở vật chất của trường THPT và đặc thù đối tượng từng khu vực tuyển sinh. Việc tính toán chỉ tiêu, tỷ lệ vào lớp 10 THPT công lập một cách hợp lý trong từng khu vực tuyển sinh cũng là cách để giảm áp lực kỳ thi tuyển sinh 10.
Bên cạnh đó, việc lựa chọn môn thi tuyển sinh 10 theo quy chế mới của Bộ GD-ĐT cần được các địa phương, đặc biệt là các thành phố lớn như TP.HCM sớm công bố từ đầu năm học để phụ huynh, học sinh và nhà trường có lộ trình chuẩn bị, ôn tập, yên tâm cho một kỳ thi lớn; giảm áp lực tuyển sinh cho phụ huynh, học sinh và các trường THCS.
NGƯT Nguyễn Văn Ngai (nguyên Phó Giám đốc Sở GD-ĐT TP.HCM) cho rằng, công tác hướng nghiệp, phân luồng học sinh sau THCS hiện nay nên được các địa phương, TP.HCM đánh giá lại để có sự điều chỉnh, thay đổi phù hợp với Chiến lược phát triển giáo dục của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Trong bối cảnh TP.HCM sáp nhập thêm Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu, hình thành nên một thành phố mới với hệ thống giáo dục đa dạng thì việc đánh giá công tác hướng nghiệp, phân luồng lại càng cần thiết, cấp bách. “Việc thay đổi công tác hướng nghiệp, phân luồng bậc THCS phải có tính đồng bộ, từ chính sách cho đến công tác thực hiện ở cấp trường, cấp sở, nhận thức của đội ngũ, để làm sao tỷ lệ của công tác hướng nghiệp, phân luồng không chỉ là con số cơ học…”, ông Ngai nói.
Bài, ảnh: Yến Hoa
Bình luận (0)