Theo nhiều chuyên gia hướng nghiệp, việc thiết kế môn học lựa chọn ở lớp 10 nhiều trường THPT vẫn đang “đẩy” phần khó về phía học sinh. Nếu công tác tư vấn cho học sinh chọn môn học lựa chọn không được nhà trường chú trọng, làm bài bản thì hệ quả định hướng nghề nghiệp sau này là khó lường.
“Đẩy” phần khó về phía học sinh
Mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018 bậc THPT được xác định là giai đoạn định hướng nghề nghiệp cho học sinh, thông qua việc trao quyền cho học sinh chọn các môn học lựa chọn ngay từ năm học lớp 10. Bước sang năm thứ 4 chương trình triển khai ở bậc THPT, bên cạnh những cách làm hiệu quả, sáng tạo, tạo điều kiện để học sinh được chọn môn học theo sở trường, thế mạnh, định hướng nghề nghiệp thì nhiều trường THPT dường như vẫn còn rất lúng túng trong thiết kế môn học lựa chọn khi đặt ra các điều kiện ràng buộc để học sinh chọn môn, dẫn đến trường hợp các em không thể chọn được môn học mình yêu thích, định hướng nghề nghiệp.
Đậu lớp 10 công lập năm học 2025-2026, Tú Quỳnh (học sinh Trường THPT N., TP.HCM) mong muốn được học các môn học nhẹ nhàng trong nhóm môn lựa chọn vì em có xu hướng theo khối D (văn, toán, tiếng Anh). Xem xét trong tất cả các nhóm tổ hợp của trường thiết kế cho học sinh lớp 10, Tú Quỳnh thấy chỉ có nhóm tổ hợp 6 với các môn địa, giáo dục kinh tế và pháp luật, công nghệ, sinh là phù hợp nhất. “Với tổ hợp 6, nhà trường chỉ tổ chức 2 lớp 10 với 90 học sinh. Vì thế, nếu chậm tay đăng ký là sẽ không còn suất để học. Em không biết điều này, trường vừa thông báo mở đường link đăng ký trên trang web là em đăng ký liền nhưng do chậm tay hơn các bạn nên đã không còn suất để học tổ hợp này, buộc phải lựa chọn các tổ hợp khác còn chỉ tiêu”, Tú Quỳnh buồn bã nói. May mắn hơn, để đăng ký được nhóm môn học lựa chọn theo nguyện vọng, Như Quỳnh (học chung trường với Tú Quỳnh) đã phải canh từ rất sớm. Như Quỳnh kể, nhiều bạn đăng ký chậm đã không còn chỉ tiêu để lựa chọn.
Cách thiết kế môn tổ hợp theo kiểu “nhanh tay” thì mới đăng ký được của Trường THPT N. chỉ là một trong những cách thức đang làm khó người học. Ở một số trường lại đặt ra các điều kiện sử dụng làm tiêu chí ưu tiên trong xếp lớp môn học lựa chọn như điểm thi tuyển sinh vào lớp 10, điểm học bạ THCS, thậm chí là danh hiệu học sinh giỏi… “Quyền chọn môn học vẫn là của học sinh, nhưng quyền xếp lớp lại là của nhà trường. Em chọn tổ hợp về khoa học tự nhiên nhưng khi trường đưa ra các quy định ràng buộc là căn cứ vào điểm thi tuyển sinh vào lớp 10, ưu tiên học sinh giỏi… thì em lại không đủ điều kiện, phải chọn tổ hợp khác”, một học sinh lớp 10 ở ngoại thành TP.HCM chia sẻ.
Là “người trong cuộc” khi thiết kế môn học lựa chọn cho học sinh lớp 10 trong 4 năm nay, hiệu trưởng một trường THPT trên địa bàn TP.HCM thừa nhận, việc một số trường THPT đặt ra các tiêu chí ràng buộc hoặc tổ chức cách đăng ký môn học lựa chọn theo cảm tính, khống chế “cứng” về số lớp môn lựa chọn là cách làm rất “thiếu trách nhiệm” và đang làm khó học sinh, phụ huynh. Khi trường đặt ra các điều kiện xếp lớp, khống chế “cứng” số lớp là đang dựa vào điều kiện cơ sở vật chất, phòng học, đội ngũ giáo viên hiện có của trường để tính toán lợi nhất, dễ nhất. Thế nhưng lại đặt học sinh vào thế khó khi phải chọn theo nguyện vọng của trường. “Chương trình GDPT 2018 bậc THPT trao quyền để học sinh chọn môn học theo nguyện vọng, thiên hướng của từng em, có như vậy các em mới hào hứng, hạnh phúc mà theo học suốt 3 năm liền. Vậy nếu trường đặt ra các điều kiện cứng để ràng buộc thì không khác nào đang hạn chế quyền chọn môn học của học sinh. Thay vì trường tổ chức lớp học theo nguyện vọng của học sinh thì học sinh lại phải chọn môn học theo nguyện vọng của trường. Điều này là không phù hợp với mục tiêu Chương trình GDPT 2018”, hiệu trưởng này nhấn mạnh.
Phải chuyển tư duy xếp lớp cố định sang xếp lớp linh hoạt
TS. Lê Thị Thanh Mai (nguyên Trưởng ban Công tác sinh viên – ĐHQG TP.HCM, chuyên gia hướng nghiệp) đánh giá, khi thực hiện Chương trình GDPT 2018, việc tổ chức tư vấn cho học sinh lựa chọn tổ hợp môn ở lớp 10 đóng vai trò hết sức quan trọng. Hiện nay, mỗi trường THPT có những cách thiết kế môn học lựa chọn khác nhau, theo đặc thù của từng trường. Tuy nhiên, với cách thiết kế nào cũng cần tính toán “đặt học sinh ở trung tâm” để đảm bảo hài hòa giữa nguyện vọng học sinh và điều kiện hiện có của trường. “Việc thiết kế môn học lựa chọn và tư vấn cho học sinh chọn môn học lựa chọn hiện nay phải gắn với xu thế các lĩnh vực ngành nghề. Đơn cử như năm 2025, các tổ hợp xét tuyển ĐH có nhiều thay đổi, xóa bỏ ranh giới tổ hợp xét tuyển và ngành nghề truyền thống. Vì vậy, công tác tư vấn và thiết kế tổ hợp môn học lựa chọn của trường THPT nên có sự tham gia của chuyên gia hướng nghiệp – tuyển sinh. Việc tư vấn nên làm ở mỗi khối lớp (10, 11, 12) chứ không chỉ dừng ở lớp 10. Đồng thời kết hợp hướng dẫn học sinh sử dụng AI để cá nhân hóa hướng nghiệp có hiệu quả”, TS. Mai nói.
Ông Nguyễn Vinh Quang (TS. Quản lý giáo dục – ĐH Hertfordshire (Anh), thành viên Hiệp hội phát triển nghề nghiệp Úc CDAA, CICA) nhìn nhận, hiện nay có tình trạng trường THPT thiết kế tổ hợp môn học lựa chọn khi triển khai Chương trình GDPT 2018 theo thuận lợi của trường chứ chưa thực sự chú trọng vào nhu cầu và nguyện vọng thực tế của người học. Một số trường vì lý do nhân sự, cơ sở vật chất đã hạn chế số tổ hợp môn lựa chọn, khiến học sinh không được học theo nguyện vọng. Điều này sẽ tác động, ảnh hưởng không nhỏ đến quá trình học tập của học sinh cũng như định hướng nghề nghiệp sau này.
Theo ông Quang, để tổ chức môn học lựa chọn đáp ứng đúng mục tiêu của chương trình mới thì các trường THPT cần linh hoạt trong xếp lớp và thiết kế tổ hợp môn học lựa chọn. Cần chuyển tư duy xếp lớp cố định sang xếp lớp theo môn học (xếp lớp linh hoạt), tận dụng công nghệ và thời khóa biểu thông minh. Tránh tình trạng “ai đăng ký trước thì được học” hoặc chỉ chọn theo thuận lợi của trường. Ngành giáo dục cần tăng cường đội ngũ giáo viên đủ về số lượng và chất lượng. Việc thiếu giáo viên dạy các môn lựa chọn như tin học, âm nhạc, mỹ thuật, giáo dục kinh tế và pháp luật… khiến trường không thể mở lớp theo nhu cầu thực tế. Cần có kế hoạch đào tạo, chuyển đổi, hoặc mời giảng viên thỉnh giảng từ các trường ĐH, CĐ/kỹ năng nghề nghiệp ở các bộ môn khó tuyển hoặc dư thừa.
Đặc biệt, trường THPT cần lắng nghe ý kiến học sinh và phụ huynh một cách nghiêm túc; trường cần khảo sát nguyện vọng định kỳ, không chỉ đầu năm mà còn sau mỗi học kỳ để điều chỉnh phù hợp. “Nhiều học sinh lớp 9 chưa hiểu rõ các môn học lựa chọn liên quan thế nào đến ngành nghề tương lai. Các trường THCS và THPT cần phối hợp tổ chức các buổi tư vấn chuyên sâu, có sự tham gia của chuyên gia, cựu học sinh, phụ huynh và doanh nghiệp. Nhà trường cần làm rõ mối liên hệ giữa tổ hợp môn – ngành học ở ĐH – nghề nghiệp, giúp học sinh chọn đúng chứ không phải ràng buộc các điều kiện để học sinh lựa chọn”, ông Quang nêu ý kiến.
Bài, ảnh: Đỗ Yến
Bình luận (0)