Trong môi trường làm việc nhóm, vai trò của một người lãnh đạo không chỉ là định hướng và phân công công việc mà còn là nguồn cảm hứng, động lực để thúc đẩy các thành viên đạt được mục tiêu chung. Tuy nhiên, làm lãnh đạo trong một đội nhóm có nhiều thành viên thiếu tích cực, không nỗ lực và thiếu tinh thần cầu tiến là một thử thách lớn.
Câu hỏi đặt ra là làm thế nào để một người lãnh đạo có thể vượt qua những khó khăn này? Hơn nữa, kỹ năng lãnh đạo – một kỹ năng đặc biệt – nên được học từ khi nào và học như thế nào, đặc biệt đối với giới trẻ?
Làm lãnh đạo trong đội nhóm thiếu tích cực
Một hôm, có sinh viên nhắn hỏi tôi: “Thầy ơi, làm thế nào để em có thể thực hiện tốt vai trò leader trong một team có nhiều bạn thiếu tích cực, không cầu tiến và không chịu nỗ lực?”… Đó là một nữ sinh năng nổ, luôn muốn khẳng định mình và dẫn dắt mọi người, nhưng hẳn em còn thiếu nhiều kinh nghiệm để có thể làm một thủ lĩnh thành công. Tôi giải thích, để trở thành một lãnh đạo hiệu quả trong một đội nhóm thiếu động lực, trước tiên cần hiểu rõ nguyên nhân gốc rễ của sự thiếu tích cực. Có thể các thành viên cảm thấy mục tiêu không rõ ràng, thiếu sự công nhận, hoặc không thấy giá trị của công việc họ đang làm. Một số người có thể bị ảnh hưởng bởi môi trường làm việc, văn hóa nhóm hoặc những vấn đề cá nhân.
Là một lãnh đạo, bạn cần lắng nghe và thấu hiểu, thông qua việc tổ chức các buổi trò chuyện riêng với từng thành viên để hiểu rõ khó khăn, mong muốn và kỳ vọng của họ. Điều này giúp xây dựng niềm tin và tạo cảm giác được tôn trọng. Đồng thời, cần xác định động lực cá nhân; bởi mỗi người có động lực khác nhau – có thể là sự công nhận, cơ hội phát triển hoặc lợi ích. Hãy tìm cách liên kết mục tiêu của nhóm với động lực cá nhân của từng thành viên. Một đội nhóm thiếu tích cực thường thiếu mục tiêu chung rõ ràng. Người lãnh đạo cần xây dựng tầm nhìn chung hấp dẫn, dễ hiểu, và có ý nghĩa đối với cả nhóm. Ví dụ, nếu nhóm đang làm một dự án học tập, hãy nhấn mạnh tầm quan trọng của dự án đối với sự phát triển kỹ năng hoặc cơ hội nghề nghiệp. Đương nhiên, cần phân chia công việc hợp lý, như chia nhỏ mục tiêu lớn thành các nhiệm vụ cụ thể, dễ thực hiện, và giao việc dựa trên thế mạnh của từng thành viên. Điều này giúp mọi người cảm thấy công việc có ý nghĩa và phù hợp với khả năng. Bên cạnh đó, cần tạo ra một môi trường làm việc tích cực, từ đó thay đổi thái độ của các thành viên. Nên tạo không gian để mọi người chia sẻ ý kiến mà không sợ bị phán xét; điều này giúp xây dựng sự gắn kết và trách nhiệm trong nhóm. Chú trọng sự công nhận và khen ngợi, bởi dù là những thành tựu nhỏ, một lời khen đúng lúc có thể khơi dậy động lực. Và đương nhiên, người lãnh đạo cần thể hiện tinh thần làm việc tích cực, trách nhiệm và cầu tiến vì hành động của bạn sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến thái độ của cả nhóm. Cuối cùng, với những thành viên cố tình không hợp tác, người lãnh đạo cần đối thoại trực tiếp; thay vì phớt lờ hoặc chỉ trích, hãy trò chuyện riêng với họ để hiểu nguyên nhân và tìm cách hỗ trợ. Đồng thời, cần đặt ra ranh giới rõ ràng, nếu sau nhiều lần trao đổi mà họ vẫn không thay đổi, hãy đặt ra các quy tắc và hậu quả cụ thể, nhưng vẫn giữ thái độ chuyên nghiệp và công bằng.
Trẻ học làm lãnh đạo từ khi nào?
Kỹ năng lãnh đạo không phải là thứ chỉ cần thiết khi bạn đảm nhận một vị trí quản lý. Nó là tập hợp các kỹ năng mềm như giao tiếp, giải quyết vấn đề, quản lý thời gian, và truyền cảm hứng – những thứ có thể và nên được phát triển từ rất sớm. Giai đoạn thiếu niên (12-18 tuổi) là thời điểm lý tưởng để bắt đầu phát triển kỹ năng lãnh đạo, bởi đây là lúc trẻ hình thành nhận thức về bản thân và xã hội. Ở độ tuổi này, trẻ có thể tham gia các hoạt động ngoại khóa (câu lạc bộ, đội nhóm thể thao, dự án tình nguyện…), là cơ hội để trẻ học cách làm việc nhóm, chịu trách nhiệm và dẫn dắt người khác. Trẻ cần học qua trải nghiệm thực tế, như tham gia tổ chức một sự kiện trường học hoặc dẫn dắt một nhóm nhỏ trong các dự án học tập giúp trẻ rèn luyện kỹ năng quản lý và ra quyết định… Từ giai đoạn sinh viên (18-22 tuổi), các em có nhiều cơ hội để thực hành kỹ năng lãnh đạo trong các tình huống phức tạp hơn. Đây là thời điểm để đảm nhận vai trò lãnh đạo trong tổ chức sinh viên, như tham gia các câu lạc bộ, hội đoàn, làm trưởng nhóm trong các dự án học thuật…, giúp sinh viên học cách quản lý đội nhóm và xử lý xung đột. Các em cũng có thể thực tập hoặc làm việc bán thời gian; những trải nghiệm này giúp các em học cách làm việc trong môi trường chuyên nghiệp, nơi các em phải đối mặt với những thách thức như làm việc với đồng nghiệp thiếu động lực.
Thực tế, kỹ năng lãnh đạo có thể được nuôi dưỡng ngay từ khi trẻ còn nhỏ, thông qua các hoạt động đơn giản như khuyến khích trẻ ra quyết định; người lớn để trẻ tự quyết định trong những tình huống nhỏ, như chọn hoạt động cuối tuần hoặc phân chia công việc nhà. Điều này giúp trẻ học cách chịu trách nhiệm. Đồng thời, cần dạy trẻ quản lý cảm xúc bởi kỹ năng kiểm soát cảm xúc và đồng cảm là nền tảng của một nhà lãnh đạo tốt. Cha mẹ và giáo viên có thể hướng dẫn trẻ cách xử lý xung đột hoặc thất bại một cách tích cực…
Học kỹ năng lãnh đạo như thế nào?
Kỹ năng lãnh đạo không phải là thứ có thể học qua sách vở một cách đơn thuần. Nó đòi hỏi sự kết hợp giữa lý thuyết, thực hành và phản hồi liên tục. Đó là học qua thực hành. Chẳng hạn, tham gia các dự án thực tế, thực hiện các công trình, làm việc trong các dự án nhóm…, là cách tốt nhất để rèn luyện kỹ năng lãnh đạo. Hãy thử đảm nhận vai trò dẫn dắt, dù chỉ là một nhóm nhỏ. Đồng thời, tình nguyện làm lãnh đạo bằng cách chủ động đề xuất dẫn dắt một nhóm hoặc dự án, ngay cả khi các em chưa có kinh nghiệm. Đó là học từ người đi trước. Các bạn trẻ cần tìm người cố vấn (mentor), là người có kinh nghiệm để hướng dẫn các em cách xử lý những tình huống khó khăn, đặc biệt là khi làm việc với đội nhóm thiếu tích cực. Đó là đọc và học lý thuyết. Các bạn trẻ nên tìm các sách về lãnh đạo để giúp hiểu sâu hơn về kỹ năng này, ví dụ sách nói về việc lãnh đạo bằng sự đồng cảm và xây dựng lòng tin; sách hướng dẫn xây dựng thói quen để trở thành một nhà lãnh đạo hiệu quả; sách về cách thuyết phục người khác… Đó là phát triển các kỹ năng mềm liên quan. Lãnh đạo không chỉ là ra lệnh hay phân công. Nó đòi hỏi nhiều kỹ năng mềm, như giao tiếp hiệu quả, thông qua việc học cách truyền đạt ý tưởng rõ ràng và lắng nghe ý kiến của người khác; giải quyết xung đột, bằng cách rèn luyện cách xử lý mâu thuẫn trong nhóm một cách công bằng và xây dựng; quản lý thời gian, từ việc biết cách ưu tiên công việc và giúp nhóm hoàn thành nhiệm vụ đúng hạn.
Kỹ năng lãnh đạo là thứ nên được học từ sớm – ngay từ giai đoạn thiếu niên hoặc thậm chí sớm hơn. Việc rèn luyện kỹ năng lãnh đạo là một hành trình liên tục, đòi hỏi sự nỗ lực và cam kết. Các bạn trẻ hãy bắt đầu ngay hôm nay, từ những bước nhỏ nhất, để trở thành một nhà lãnh đạo xuất sắc trong tương lai.
ThS. Nguyễn Minh Hải
Bình luận (0)