Vừa qua, tôi nhận được thư của một số giáo viên hỏi về việc thực hiện chủ trương một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa. Về vấn đề này, tôi xin nói đôi điều về chủ trương trên để các thầy cô giáo hiểu rõ hơn.
1.Tại sao phải thực hiện chủ trương một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa? Câu hỏi này đã được rất nhiều người, nhiều bài báo, sách vở trả lời rất rõ ràng và đầy thuyết phục. Tôi không nhắc lại nữa, chỉ cung cấp thêm thông tin: trước khi Nghị quyết 29 (2013) của Đảng và Nghị quyết 88 (2014) của Quốc hội được thông qua, Bộ GD-ĐT đã phải giải trình nhiều lần, làm rõ những ưu điểm và hạn chế của chủ trương một chương trình nhiều bộ sách giáo khoa, trình bày kết quả khảo sát kinh nghiệm quốc tế về chương trình, sách giáo khoa của nhiều nước phát triển. Tôi là một trong những người phải làm công việc ấy từ năm 2013 với tư cách là “Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học chuyên trách về đổi mới chương trình và sách giáo khoa sau 2015” (Đây là câu ghi trong quyết định điều động của Bộ trưởng Bộ GD-ĐT khi đó).
2.Chương trình giáo dục phổ thông mới công bố năm 2018, nhưng những tư tưởng và định hướng đổi mới đã phải chuẩn bị từ những năm 2013-2014 để thể hiện trong Nghị quyết 88 của Quốc hội và ra được Quyết định 404 của Chính phủ. Trong suốt hơn 10 năm qua, dư luận xã hội, báo chí, các phương tiện thông tin đại chúng và trên diễn đàn Quốc hội đã nhiều lần nêu lại vấn đề có nên thực hiện chủ trương này. Trước tình hình đó, gần đây nhất Bộ Chính trị đã có Kết luận 91-KL/TW (2024) và Chính phủ đã triển khai bằng Nghị quyết 51/NQ-CP (3-2025), trong đó khẳng định: “Tiếp tục thực hiện một chương trình giáo dục phổ thông thống nhất trong cả nước, mỗi môn học có một hoặc một số sách giáo khoa và xã hội hóa việc biên soạn sách giáo khoa…”.
Có thể thấy các văn kiện quan trọng của Đảng và Nhà nước đều khẳng định nhất quán: Việt Nam phải thực hiện một chương trình giáo dục phổ thông thống nhất, trên cơ sở đó cho phép mỗi môn học có nhiều sách giáo khoa để vừa bảo đảm chuẩn kiến thức quốc gia, vừa khuyến khích sáng tạo và đáp ứng nhu cầu đa dạng của học sinh.
3.Năm học 2024-2025 vừa kết thúc việc triển khai một vòng chương trình và sách giáo khoa mới bằng kỳ thi tốt nghiệp THPT thành công. Dù vẫn còn phải tiếp tục làm tốt hơn nữa, nhưng có thể khẳng định việc có nhiều bộ sách giáo khoa không ảnh hưởng đến yêu cầu dạy học ngữ văn. Dù học bộ sách nào, giáo viên vẫn phải dạy cho học sinh cách đọc hiểu, cách viết một văn bản, cách nói và nghe cho hiệu quả. Vì thi theo yêu cầu cần đạt của chương trình nên có ba bộ sách giáo khoa cũng không ảnh hưởng gì đến chất lượng và cách thức tổ chức của kỳ thi, trái lại chủ trương ấy đã góp phần quan trọng vào thành công của việc thiết kế đề thi tốt nghiệp các môn học, trong đó có môn ngữ văn.
4.Có một vài nhầm lẫn trong dư luận xã hội: Một là nhiều người nghĩ năm nào cũng biên soạn lại và in sách giáo khoa mới. Thực ra đó chỉ là sách tái bản của năm trước. Hai là nhiều người cứ nghĩ, nhiều bộ sách thì học sinh phải mua tất cả, dẫn đến chi phí tốn kém. Rõ ràng, tuy hiện nay có ba bộ sách giáo khoa ngữ văn, nhưng học sinh cũng chỉ phải dùng một trong ba bộ ấy. Và tôi cam đoan: học sinh khi dùng một bộ sách mới này “anh học xong năm trước vẫn chuyển cho em học năm sau” bình thường, có ai bắt đứa em phải mua bộ sách khác đâu, trừ khi học sinh đó muốn mua sách mới.
Tôi thường nghĩ, vấn đề nhiều bộ sách giáo khoa nên hỏi ý kiến giáo viên dạy các môn học trong cả nước, vì họ là những người trực tiếp sử dụng các bộ sách ấy. Tôi cũng được biết hiện nay chỉ còn một số nước như Lào, Cuba, Băng-la-đét và Bắc Triều Tiên… dùng một bộ sách giáo khoa cho cả nước. Không hiểu các thầy cô giáo có tán thành cả nước chỉ cần dạy và học theo một bộ sách giáo khoa không? Và nếu bây giờ Việt Nam chỉ dùng một bộ sách giáo khoa thì giải pháp cho bối cảnh hiện nay nên thế nào?
5.Trong thực tế, khó có một chủ trương nào đáp ứng hết mọi tình huống và nhu cầu của cuộc sống. Chúng ta chỉ có thể chọn lấy một phương án tốt hơn trong các phương án. Việc chọn phương án một chương trình, nhiều bộ sách giáo khoa cũng không nằm ngoài quan niệm đó. Không phải nó không có những hạn chế bất cập, nhưng phương án ấy đáp ứng được nhiều hơn những đòi hỏi của đất nước trong thời kỳ mới, phù hợp với xu thế quốc tế… Những bất cập và hạn chế của phương án này cần khắc phục dần, bằng nhiều cách và từ nhiều phía, nhiều người. Sai chỗ nào thì chỉ ra và tìm cách khắc phục chỗ ấy; chứ không phải không làm được là cấm, không nên chỉ vì một con sâu trên cành không bắt được bèn chặt cả cái cây đi.
PGS.TS Đỗ Ngọc Thống
Bình luận (0)