Giáo dục Việt Nam đã trải qua các giai đoạn phát triển từ thời phong kiến, Pháp thuộc, đến giai đoạn đất nước độc lập, thống nhất cho đến nay với đặc trưng từng thời kỳ, phản ánh bối cảnh lịch sử và xã hội của đất nước.
80 năm – những thành tựu vẻ vang
Giáo dục Việt Nam phát triển từ thời kỳ phong kiến với chữ Hán và Nho giáo; tiếp theo, trong thời kỳ Pháp thuộc, chữ quốc ngữ được hình thành dần thay thế chữ Hán trong nền giáo dục được tổ chức theo mô hình của Pháp. Kể từ khi nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa ra đời, nền giáo dục cách mạng hình thành, được đặc biệt chú trọng phát triển; đến sau ngày 30-4-1975, giáo dục được thống nhất trên cả nước, tiếp tục phát triển và mở rộng.
Trong 80 năm qua, với 3 cuộc cải cách giáo dục lớn vào các năm 1950, 1956, 1979, giáo dục Việt Nam phát triển mạnh mẽ, đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần nâng cao dân trí, thu hẹp khoảng cách vùng miền. Thành tựu lớn nhất là xóa mù chữ và phổ cập giáo dục, đưa một nước sau 80 năm (1945-2025), từ 95% người dân không biết chữ đến nay cả nước có hơn 98% số xã, phường đã được công nhận đạt chuẩn quốc gia xóa mù chữ; hiện nước ta đã phổ cập giáo dục từ mầm non đến giáo dục THCS, đảm bảo mọi trẻ em trong độ tuổi đều được đến trường. Một thành tích khác là phát triển quy mô – mạng lưới giáo dục, đa dạng các loại hình giáo dục, từ chỗ chỉ có một số ít trường lớp, hệ thống giáo dục quốc dân được xây dựng và phát triển mạnh mẽ, đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của toàn dân. Song song với đó, chất lượng giáo dục ngày càng được cải thiện, phát triển, thể hiện qua việc nâng cao trình độ chuyên môn của đội ngũ giáo viên, đổi mới chương trình và phương pháp giảng dạy, kịp thời ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục, góp phần vào sự phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Đồng thời, giáo dục Việt Nam đã và đang tích cực hội nhập với giáo dục thế giới, nâng cao vị thế của mình trên trường quốc tế.
Sau 80 năm nhìn lại, giáo dục Việt Nam từ nền giáo dục truyền thống đến hệ thống giáo dục hiện đại, đã có những bước phát triển vượt bậc, đạt được nhiều thành quả to lớn trong việc nâng cao dân trí và phát triển nguồn nhân lực, đóng góp quan trọng vào sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Từ năm học 2023-2024, phong trào “Cả nước thi đua xây dựng xã hội học tập, đẩy mạnh học tập suốt đời giai đoạn 2023-2030” được phát động, góp phần thúc đẩy phát triển nguồn nhân lực, nhất là nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4 và hội nhập quốc tế.
Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được, giáo dục Việt Nam vẫn còn đối mặt với nhiều khó khăn về đội ngũ, cơ sở hạ tầng khi cả nước còn thiếu khoảng 120.000 giáo viên và 35.000 phòng học; chất lượng giáo dục ở biên giới, vùng khó khăn còn hạn chế, chỉ có 1,2% học sinh vùng biên giới được học nội trú. Để khắc phục tình trạng đó, Nhà nước đang đầu tư khoảng 37.000 tỷ đồng, phấn đấu đến năm 2027 xây dựng 248 trường nội trú liên cấp ở các xã này, nhằm tạo cơ hội học tập bình đẳng cho học sinh vùng biên giới, phát triển bền vững các vùng khó khăn, đồng thời góp phần ổn định dân cư, giữ vững quốc phòng – an ninh.
Giáo dục Việt Nam – những định hướng chính
Chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2030, tầm nhìn 2045 đã được Bộ GD-ĐT hoàn thiện và triển khai thực hiện; trong thời gian tới, giáo dục Việt Nam sẽ tập trung vào nâng cao chất lượng, hướng tới đạt trình độ tiên tiến của khu vực châu Á và thế giới vào năm 2030 và 2045 tương ứng. Theo định hướng đó, ngành sẽ tích cực nâng chất giáo dục và chuyển đổi số, tập trung vào đổi mới chương trình, phương pháp giảng dạy, đánh giá – đặc biệt là giáo dục đại học, cải cách theo hướng cá nhân hóa người học, đáp ứng nhu cầu và khả năng của từng học sinh, sinh viên thay vì chỉ dạy đại trà; đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng môi trường học tập hiện đại, linh hoạt. Khuyến khích các trường đại học tăng cường tự chủ và hội nhập quốc tế, sáng tạo và chủ động trong hoạt động đào tạo; chú trọng kiểm định và xếp hạng đại học, nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên và tăng cường hợp tác quốc tế trong giáo dục; đồng thời, tích cực khắc phục những hạn chế, bất cập trong giáo dục, như tình trạng quá tải, áp lực thi cử và đảm bảo công bằng trong giáo dục.
Muốn vậy, chúng ta phải ra sức thay đổi tư duy giáo dục, chuyển từ truyền thụ kiến thức sang dẫn dắt khám phá, từ dạy đại trà sang dạy học cá nhân hóa và kịp thời ứng dụng AI – sử dụng hiệu quả trí tuệ nhân tạo trong giáo dục. Tăng cường đầu tư, nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên, đặc biệt là trong bối cảnh chuyển đổi số, đảm bảo đủ nguồn lực để thực hiện các mục tiêu giáo dục đề ra.
Khi thực hiện tốt các định hướng, giải pháp trên, hệ thống giáo dục sẽ đáp ứng nhu cầu của người học và xã hội, người học sẽ được phát triển toàn diện, có đủ năng lực và phẩm chất để thành công trong tương lai, nâng giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến của khu vực và thế giới.
Năm học trước vận hội mới
Định hướng chung phát triển giáo dục trong tương lai là tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT, nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; đảm bảo công bằng trong giáo dục, thu hẹp khoảng cách vùng miền; đẩy mạnh bình dân học vụ số để phổ cập tri thức số, nâng cao kỹ năng số, xóa mù công nghệ cho toàn dân; tăng cường hội nhập quốc tế, nâng cao vị thế của giáo dục Việt Nam trên trường quốc tế. Trong bối cảnh đó, năm học 2025-2026 đánh dấu sự khởi đầu của một giai đoạn quan trọng trong chiến lược phát triển giáo dục Việt Nam, đáp ứng yêu cầu của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ 4: ứng dụng công nghệ, chú trọng giáo dục hòa nhập, phát triển năng lực cá nhân, nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên, tiếp tục đổi mới sâu rộng.
Trước thềm kỷ nguyên mới, chào mừng 80 năm Quốc khánh, cả nước sẽ mở đầu năm học bằng một sự kiện đặc biệt – lễ khai giảng “2 trong 1” vào ngày 5-9-2025, vừa khai giảng năm học mới, vừa đồng bộ tổ chức trang trọng, thiết thực lễ kỷ niệm 80 năm ngành giáo dục Việt Nam. Đây là dịp để toàn ngành nhìn lại chặng đường vẻ vang 80 năm cùng những thành tựu nổi bật của nền giáo dục cách mạng, tôn vinh những đóng góp, cống hiến của các thế hệ nhà giáo, cán bộ quản lý giáo dục, người lao động, nhằm góp phần cổ vũ, phát huy tinh thần tôn sư trọng đạo và hiếu học của dân tộc, đồng thời khẳng định quyết tâm đổi mới, hội nhập và phát triển toàn diện. Từ đó, mỗi nhà giáo càng ra sức phấn đấu hoàn thành nhiệm vụ, góp phần đưa giáo dục nước nhà vững bước vào vận hội mới – kỷ nguyên đất nước vươn mình phồn vinh, văn minh và hạnh phúc.
Đỗ Thành Dương
Bình luận (0)