Ngay trước ngày khai giảng năm học mới năm nay, sự ra đi đột ngột của một cô bé 17 tuổi, bạn thân của con gái tôi, đang học lớp 12, vì tự tử đã để lại trong lòng tôi một nỗi đau thật khó nguôi ngoai.
Câu chuyện ấy không chỉ là nỗi mất mát của một gia đình, niềm xót thương của thầy cô và bạn bè mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh về trách nhiệm của ba mẹ và thầy cô trong việc quan tâm, yêu thương và chia sẻ với các em học sinh đang trong giai đoạn hoàn thiện nhân cách. Ở lứa tuổi này, các em đứng trước ngưỡng cửa trưởng thành, đối mặt với vô vàn áp lực và thử thách. Nếu không được hỗ trợ kịp thời, những vết nứt tâm lý nhỏ có thể dẫn đến hậu quả không thể cứu vãn.
Tuổi teen và những áp lực vô hình
Sau việc ấy, tôi nhiều lần trò chuyện với con gái. Tôi dặn: sinh mạng là quý giá nhất, mọi điều đều có thể khắc phục hoặc làm lại nếu chúng ta còn sống; không ai yêu thương con vô điều kiện như ba mẹ nên có việc gì khó khăn thì cho ba mẹ biết để cùng giải quyết; con đang tuổi lớn nên có những điều không thể lường hết hoặc không có đủ kinh nghiệm để xử lý, nên cần chia sẻ với người lớn… Những điều đó, tôi lặp lại nhiều lần mỗi khi có thể để con luôn nhớ.
Học sinh lớp 12, như cô bé trong câu chuyện, đang ở độ tuổi nhạy cảm, nơi nhân cách dần định hình. Đây là thời điểm các em đối mặt với áp lực học tập nặng nề, đặc biệt là kỳ thi tốt nghiệp THPT và tuyển sinh ĐH – một cột mốc được coi là định đoạt tương lai. Ngoài ra, các em còn phải xử lý những thay đổi về tâm sinh lý, mối quan hệ bạn bè, gia đình và tác động từ mạng xã hội. Có khi, những bình luận ác ý trên mạng, sự so sánh bản thân với người khác hay cảm giác không được thấu hiểu có thể khiến các em rơi vào trạng thái cô đơn, lo âu, thậm chí trầm cảm.
Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO), trầm cảm là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây ra các vấn đề sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên, và tự tử là nguyên nhân tử vong đứng thứ ba ở lứa tuổi 15-19. Trong khi đó, theo nghiên cứu của Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), khoảng 8%-29% trẻ em đang trong độ tuổi vị thành niên ở Việt Nam mắc các bệnh về sức khỏe tâm thần. Bệnh trầm cảm là một rối loạn tâm lý nghiêm trọng, gây ra sự suy giảm đáng kể trong chất lượng cuộc sống của trẻ thanh thiếu niên. Vì vậy, câu chuyện của cô bé 17 tuổi khiến tôi tự hỏi: Điều gì đã khiến em chọn cách kết thúc cuộc đời mình? Có phải em đã không tìm thấy một người để chia sẻ? Có phải áp lực đã vượt quá sức chịu đựng mà không ai nhận ra? Có phải người lớn đã bỏ qua những dấu hiệu bất thường của em mà lý ra có thể xử lý kịp thời và đúng cách? Liệu có ai có lỗi trong vụ việc này không?… Những câu hỏi ấy thôi thúc chúng ta nhìn lại vai trò của gia đình và nhà trường trong việc đồng hành cùng các em.
Vai trò của ba mẹ: ngọn lửa yêu thương
Cha mẹ là điểm tựa đầu tiên và quan trọng nhất trong cuộc đời mỗi đứa trẻ. Tuy nhiên, trong guồng quay cuộc sống bận rộn, nhiều phụ huynh vô tình bỏ qua việc lắng nghe và thấu hiểu con. Sự quan tâm không chỉ là việc chu cấp vật chất mà còn là sự hiện diện thực sự trong cuộc sống của con. Một bữa ăn gia đình, một cuộc trò chuyện ngắn về ngày học, một cái ôm hay chỉ đơn giản là hỏi: “Hôm nay con cảm thấy thế nào?” có thể tạo nên sự khác biệt lớn. Hẳn không ít trẻ thường xuyên cảm thấy áp lực vì điểm số và sự kỳ vọng từ gia đình, nhất là gắn với những cột mốc quan trọng như chuyển cấp, thi học sinh giỏi, tuyển sinh ĐH… Trong những lúc đó, hẳn mỗi đứa trẻ sẽ bộc lộ những dấu hiệu nào đó và nếu phụ huynh dành thời gian lắng nghe, nhận ra những dấu hiệu bất thường như con ít nói, hay cáu gắt… thì có thể ngăn chặn được bi kịch. Ba mẹ cần học cách yêu thương đúng cách: không phán xét, không áp đặt, không đòi hỏi vô lý… mà khuyến khích con chia sẻ cảm xúc. Hãy kể cho con nghe những câu chuyện về thất bại và cách vượt qua của chính mình, để con hiểu rằng khó khăn là một phần của cuộc sống. Một cái ôm, một lời động viên chân thành có thể là liều thuốc chữa lành những vết thương tâm hồn.
Thầy cô: người dẫn đường tận tâm
Bên cạnh gia đình, thầy cô là những người có ảnh hưởng lớn đến học sinh. Ở trường, các em không chỉ học kiến thức, mà còn học cách làm người. Thầy cô không chỉ là người truyền đạt bài giảng, mà còn là người dẫn đường, giúp các em định hình giá trị sống. Với học sinh lớp 12, áp lực thi cử thường khiến các em kiệt sức. Thầy cô cần trở thành điểm tựa tinh thần, thay vì chỉ tập trung vào thành tích.
Một giáo viên có chú ý, quan tâm đến học sinh có thể nhận ra những thay đổi nhỏ trong hành vi của học sinh: một em vốn vui vẻ bỗng trầm lặng, hay một em thường xuyên nghỉ học không lý do, hoặc sức học của em bỗng kém đi…, cùng rất nhiều hành vi, thái độ có tính chỉ dấu khác. Thay vì trách mắng, hãy trò chuyện riêng với em, khuyến khích em bày tỏ khó khăn. Bên cạnh đó, các hoạt động như hội thảo kỹ năng sống, câu lạc bộ tâm lý, tư vấn học đường hay các buổi chia sẻ về sức khỏe tinh thần… có thể giúp học sinh cảm thấy được quan tâm và thấu hiểu. Nhà trường, giáo viên nên tổ chức nhiều buổi nói chuyện về áp lực thi cử, nơi các em được tự do chia sẻ mà không sợ bị đánh giá. Điều đó có thể giúp nhiều học sinh cởi mở hơn, nhẹ nhõm hơn, tự tin hơn, phấn chấn hơn.
Sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường
Để hỗ trợ học sinh tuổi teen một cách hiệu quả, cha mẹ và thầy cô cần phối hợp chặt chẽ. Các buổi họp phụ huynh không chỉ nên xoay quanh điểm số, các khoản đóng góp mà còn là cơ hội để chia sẻ về tình trạng tâm lý của học sinh. Nhà trường có thể tổ chức các chương trình giáo dục cho phụ huynh, giúp họ nhận biết dấu hiệu trầm cảm hay căng thẳng ở con. Bản thân giáo viên nên tích cực thông tin về tình trạng của trẻ, nhất là các dấu hiệu bất thường, với phụ huynh. Đồng thời, cha mẹ cần chủ động liên lạc với giáo viên để nắm bắt tình hình của con ở trường, cũng như chia sẻ những vấn đề về việc học của con để giáo viên có cơ sở nắm bắt nhiều hơn.
Trong thời đại công nghệ, mạng xã hội là con dao hai lưỡi. Các em dễ bị tổn thương bởi các tác động từ gia đình, nhà trường hay áp lực phải “hoàn hảo” trên mạng. Cha mẹ và thầy cô cần giáo dục các em về cách sử dụng mạng xã hội an toàn, đồng thời khuyến khích tìm kiếm sự giúp đỡ khi gặp khó khăn. Một đường dây nóng tư vấn tâm lý hoặc một cố vấn học đường có thể là cầu nối quan trọng. Câu chuyện đau lòng của cô bé 17 tuổi ở trên là lời nhắc nhở rằng, mỗi học sinh là một cá thể độc đáo, cần được yêu thương và quan tâm đúng cách. Cha mẹ hãy dành thời gian cho con, lắng nghe và đồng hành. Thầy cô hãy là người bạn lớn, sẵn sàng chia sẻ và hướng dẫn. Mỗi cử chỉ quan tâm, mỗi lời nói yêu thương có thể là ngọn lửa sưởi ấm tâm hồn các em, giúp các em vượt qua khó khăn và hoàn thiện nhân cách một cách lành mạnh.
Hãy hành động ngay hôm nay: lắng nghe nhiều hơn, yêu thương chân thành hơn và chia sẻ thường xuyên hơn. Một thế hệ trẻ tự tin, mạnh mẽ chỉ có thể được nuôi dưỡng khi chúng ta cùng nhau xây dựng một môi trường tràn đầy tình yêu và sự thấu hiểu.
Trúc Giang
Bình luận (0)