Chuyển đổi số, thói quen và hệ sinh thái!

Mới ngày nào thầy cô dạy lớp hay chủ nhiệm than phiền liên tục trên công luận về hồ sơ, sổ sách cá nhân quá nhiều, các cấp quản lý chỉ đạo đã ra sức cải tiến nhưng vẫn chưa được hài lòng. Nay chỉ có một chiếc máy tính, thầy cô giáo chúng ta đã được giải phóng, giải quyết được mọi vấn đề trong cuộc sống học đường, trong hoạt động dạy học và quản lý học sinh của mình.

Học sinh mới ngày nào, các em rất ngại vào thư viện nhà trường vì sự phức tạp, mất nhiều thời gian kiếm tìm những quyển sách mà mình yêu thích. Ngày nay chỉ với chiếc máy tính, học sinh không những tìm sách dễ dàng mà dữ liệu trên máy tính đã giúp các em biết được rất nhiều loại sách khác nhau với những nội dung chi tiết của sách, tác giả, nhà xuất bản, năm xuất bản và nơi phát hành.

Sự liên thông của công nghệ trong hệ thống quản lý nhà trường từ cơ sở vật chất, tài chính, thông tin liên lạc các bộ phận của nhà trường với phụ huynh học sinh cũng là một hiện tượng hấp dẫn của thời đại đã giải quyết thật nhanh gọn, chính xác, công bằng mọi sự kiện liên quan trong quá trình vận hành nhà trường.

Bên cạnh sự liên thông của công nghệ trong quản lý, ngày nay nhà trường đang nỗ lực xây dựng hệ thống dữ liệu về chuyên môn tạo nên kho tư liệu dùng chung về bài học, bài làm cho học sinh và về tài nguyên học tập, nghiên cứu và dạy học cho thầy cô giáo.

Hiệu quả của công nghệ thông tin trong nhà trường đã quá rõ ràng và ngày càng được nhân rộng. Sở GD-ĐT TP.HCM đã phát động số hóa nhà trường theo chỉ đạo của Bộ GD-ĐT trong mấy năm học qua với tham vọng lớn là tạo nên kho tư liệu chung cho toàn ngành về mọi phương diện, cả về quản lý, chuyên môn và thi cử đánh giá.

Ngày 10 tháng 10 năm 2023 là ngày chuyển đổi số của quốc gia, việc số hóa không còn là của từng trường, của riêng ngành giáo dục mà là của cả xã hội. Hệ sinh thái của nhà trường và của xã hội sẽ khác, những thói quen của cá nhân và đơn vị cũng sẽ thay đổi theo vì đó là quy luật, là thực tế khách quan của thời đại, không phải là ý muốn riêng của bản thân một ai. Không số hóa, hoạt động bản thân và đơn vị sẽ thụt lùi, lạc hậu, chấp nhận sự thua thiệt. Còn ngược lại là chúng ta phát huy được bản chất thông minh, khéo léo của người Việt Nam sánh vai với các nước văn minh, tiên tiến ở mọi lĩnh vực trong thế giới phẳng ngày nay do công nghệ thông tin đem lại.

Hệ sinh thái là từ ngữ xưa nay dùng để chỉ môi trường tự nhiên với mọi động thực vật cùng sinh sống, tương tác với nhau để tồn tại và phát triển. Ngày nay, hệ sinh thái được dùng để chỉ cho môi trường công nghệ, một xã hội số hóa tự nó đem lại cho con người quy luật sống mang tính khách quan, không ai có thể tự mình tách ra khỏi cuộc sống ấy được, mà phải thích ứng từ tư duy đến hành động để cùng tồn tại và phát triển. Hệ sinh thái tự nhiên tùy thuộc rất nhiều vào địa lý, khí hậu, vùng miền trong khi hệ sinh thái công nghệ thì không, nó tồn tại và phát triển cùng khắp một cách đồng bộ và độc lập với ý muốn chủ quan của con người. Cái gọi là thế giới ảo không phải là ảo mà đó là một thực thể có sức mạnh vật chất to lớn thể hiện sự văn minh và tiên tiến của loài người. Chúng ta phải học tập, nghiên cứu không ngừng để nắm được quy luật, làm chủ được cuộc sống mới để cùng nhau tồn tại và phát triển một cách tốt nhất.

Trước tình hình ấy, nhân Ngày Nhà giáo Việt Nam năm nay, chúng ta nên dành một ít thời gian luận bàn vấn đề này, thầy cô giáo chúng ta phải làm gì cho nghề nghiệp và phải làm gì cho học sinh của mình?

Về kỹ thuật, các bạn đồng nghiệp của chúng ta đã khá thành thạo về việc sử dụng máy tính và điện thoại thông minh, vấn đề còn lại là phương pháp tư duy, vấn đề tổ chức cuộc sống, hình thành tác phong khoa học, rõ ràng, chính xác, cởi mở và cầu thị, sự hợp tác chia sẻ là thái độ tốt để phù hợp với công cụ lao động mới, với cơ chế và cảm xúc xã hội mới của môi trường; cố gắng khắc phục những thói quen hẹp hòi, bảo thủ, lạc hậu, làm cản trở tiến trình phát triển của bản thân và của đơn vị. Kinh nghiệm tốt của mình hôm qua không chắc sẽ áp dụng tốt cho hôm nay.

Với học sinh, các em tiếp nhận rất nhanh về kỹ thuật, chúng ta cần tạo điều kiện để các em phát triển tốt nhất. Các em cần được hướng dẫn về cách học, cách tư duy phản biện và tinh tế trong cuộc sống, biết phân tích và sử dụng những thông tin có giá trị, có sức khỏe tốt qua rèn luyện và văn minh trong sinh hoạt, thích ứng với hệ sinh thái công nghệ. Chúng ta phải cung cấp đầy đủ cho các em về ngôn ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, kho dữ liệu khổng lồ của thế giới ngày nay các em rất cần tiếng Anh để khai thác. Chúng ta cũng cần hướng dẫn học sinh ý thức tốt về trách nhiệm với cộng đồng, chấp hành tốt luật pháp và cảm nhận một cách sâu sắc giá trị nhân văn của dân tộc và của nhân loại. Góp phần xây dựng và bảo vệ dữ liệu số có giá trị, chính xác và vững bền.n

TS. Huỳnh Công Minh
(Tháng 11-2023)