Hai thế hệ, một hành trình

20 năm trước, một nhóm cựu học sinh Trường Quốc học Huế mà đứng đầu là bác sĩ Hồ Đắc Duy đã có những bước đi đầu tiên trong cuộc hành trình mang tri thức đến với học sinh nghèo ở vùng sâu, vùng xa. Để rồi 20 năm sau, cuộc hành trình ấy vẫn được tiếp tục bằng trái tim đầy nhiệt huyết của những người trẻ với một sứ mệnh: “Mọi người phải có cơ hội được đọc sách”.

Tủ sách Giải trí và Giáo dục đến với trẻ em nghèo ở Gia Lai (ảnh do tủ sách Giải trí và Giáo dục cung cấp)

Hai thế hệ cùng mang sách đến trẻ em nghèo

Thấm thoát mà đã 20 năm trôi qua, người đứng đầu của tủ sách Giải trí và Giáo dục đã về cõi vĩnh hằng. Thế nhưng cái tên Hồ Đắc Duy vẫn tồn tại và in dấu khắp mọi miền đất nước. Bác sĩ Hồ Đắc Duy sinh năm 1944, nguyên Trưởng khoa Cấp cứu Bệnh viện Chợ Quán (Bệnh viện Bệnh nhiệt đới ngày nay). Theo kể lại, trong một chuyến đi công tác, ông tình cờ bắt gặp một nhóm em nhỏ quần áo lem luốc đang chụm đầu vào một cuốn truyện tranh đã nhàu nát. Hình ảnh ấy cứ ám ảnh mãi trong tâm trí vị bác sĩ già, khi trở về TP, ông đã cùng bạn bè góp được hàng trăm cuốn sách, truyện gửi tặng các em. Ý tưởng về tủ sách Giải trí và Giáo dục ra đời từ đó (năm 1999).

Thấy được nhu cầu đọc sách của trẻ em nghèo, ông bắt đầu phát triển nhiều nơi khác nhau bằng cách xây dựng các tủ sách, thư viện miễn phí cho các cộng đồng nghèo, vùng sâu vùng xa, những nơi không có điều kiện tiếp nhận thông tin, tiếp cận với sách báo. Để mọi người thuận tiện cho việc đọc sách, tủ sách được đặt tại nhà cộng đồng, nhà dân, trường học, bệnh viện, nhà thờ, chùa…

Không chỉ vậy, ông còn sáng kiến mô hình cho mượn sách giáo khoa, đổi sách giáo khoa và đã tạo điều kiện cho hàng trăm học sinh có sách đi học mỗi năm. Việc làm đầy ý nghĩa ấy như một sợi dây kết nối mọi người đến những giá trị tốt đẹp, cập nhật và mở rộng hiểu biết về thế giới rộng lớn bên ngoài từ ngôi làng nhỏ của mình. Giúp thu hẹp khoảng cách tiếp cận thông tin do điều kiện sống và địa lý của các cộng đồng nghèo ở Việt Nam. Ở một số địa phương, tủ sách đã được các em nhỏ yêu mến còn gọi bằng cái tên Tủ sách vàng. Tại các nơi như Thừa Thiên – Huế, Quảng Nam… các tủ sách được duy trì hàng chục năm qua và đến nay vẫn phát huy tác dụng.

Hành trình có lúc tưởng chừng như muốn bỏ cuộc vì một số địa phương không thiết tha với việc đọc sách, phòng GD-ĐT e ngại với các câu hỏi: Họ là ai? Liệu nguồn sách mà họ mang đến có đáng tin cậy? và hàng loạt nghi ngại về tủ sách Giải trí và Giáo dục nhưng rồi những trái tim chân thành cũng được đền đáp và khẳng định được tên tuổi.

Năm 2009, tủ sách Giải trí và Giáo dục được chuyển giao lại cho nhóm bạn trẻ tại TP.HCM. Bác sĩ Hồ Đắc Duy trở thành người cố vấn. Năm 2018, ông qua đời vì bạo bệnh, không phụ lòng người thầy thuốc tận tâm, với nhiều hoạt động đáng quý: xây dựng mô hình trà đá miễn phí, tổ chức bữa tiệc cho trẻ em đường phố ở Sài Gòn… các bạn trẻ cùng người thân của ông tiếp tục sứ mệnh “Mọi người phải có cơ hội được đọc sách”.

Chị Trần Thị Kim Thoa (Giám đốc điều hành tủ sách) chia sẻ: “Tặng sách là một công việc khó vì không chỉ có nhiệm vụ đưa sách đến mọi người mà còn làm cho họ say mê việc đọc. Dẫu vậy nhưng chúng tôi vẫn cố gắng tiếp tục việc làm ý nghĩa này. Và rất cần sự kiên nhẫn và tâm huyết của những người giữ sách”.

Nâng tầm và bước tiếp

Suốt 20 năm bền bỉ hoạt động, hơn 900 tủ sách đã mọc lên khắp 46 tỉnh thành Việt Nam và lan rộng ra cả xứ sở Ethiopia (châu Phi), ươm mầm tri thức cho hàng ngàn độc giả. Song song đó, đội ngũ tình nguyện viên còn phối hợp với người giữ sách tại địa phương xây dựng nhiều chương trình thiết thực, khích lệ trẻ nông thôn hiếu học…

Phát triển tủ sách trong nhà trường từ tủ sách Giải trí và Giáo dục, cô Hồ Thị Kim Oanh (giáo viên Trường THCS Long Phú, An Giang) cho biết: “Trước đây nhà trường khó khăn nên hầu hết những quyển sách trong thư viện đều cũ kỹ, học sinh rất thiếu thốn về sách. Dù rất muốn cải thiện nhưng không biết phải làm bằng cách nào. Từ khi được tủ sách do bác sĩ Hồ Đắc Duy sáng lập đã giúp nhà trường có thêm rất nhiều sách phục vụ học sinh. Ngoài ra, chúng tôi còn tổ chức nhiều cuộc thi để thu hút các em đọc sách”.

Để hoạt động đọc sách hiệu quả hơn, các thành viên trong tủ sách Giải trí và Giáo dục tiếp tục đẩy mạnh chương trình khuyến học, tạo bước đệm để mỗi cá nhân hướng tới quá trình tự học, tự khám phá kiến thức mới, làm giàu vốn sống, hiểu biết và năng lực bản thân.

Là người cố vấn cho tủ sách, bà Quách Thu Nguyệt (Phó Giám đốc đường sách TP.HCM) nhận xét: “Trong 20 năm qua, tủ sách Giải trí và Giáo dục đã làm được rất nhiều việc. Đây là tủ sách tuyệt vời khi chinh phục được nhiều người cùng đồng hành. Chúng ta không chỉ đem sách đến mọi người mà còn phải “dụ” họ đọc. Để làm được như vậy, cần phải lan tỏa bằng nhiều cách khác nhau nhằm duy trì tủ sách lâu dài hơn nữa…”.

Kiều Khánh